www.lubimywino.pl
Aglianico ♦ Alvarinho ♦ Bacchus ♦ Cabernet sauvignon ♦ Carménère ♦ Chardonnay ♦ Chenin blanc ♦ Cinsault ♦ Corvina veronese ♦ Dornfelder ♦ Furmint ♦ Gaglioppo Gamay ♦ Garganega ♦ Greco bianco ♦ Grenache ♦ Grüner Veltliner ♦ Kadarka ♦ Kékfrankos ♦ Lambrusco ♦ Lledoner pelut ♦ Malbec ♦ Mavrud ♦ Mawrodafni ♦ Mencia ♦ Merlot ♦ Mourvèdre ♦ Montepulciano ♦ Nebbiolo ♦ Negroamaro ♦ Nero d’avola ♦ Nuragus ♦ Pecorino ♦ Pinot gris ♦ Pinot noir ♦ Riesling ♦ Rondinella ♦ Sangiovese ♦ Sauvignon blanc ♦ Solaris ♦ Sylvaner ♦ Syrah ♦ Tannat ♦ Tempranillo ♦ Touriga nacional ♦ Trebbiano ♦ Trincadeira ♦ Triumf ♦ Vermentino ♦ Vranec ♦ Zweigelt
Grona aglianico z Taurasi przed nabraniem koloru
|
|
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Aglianico’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Aglianico’ | |
Aglianico – czerwony szczep winorośli, uprawiany w południowych Włoszech.
Choć aglianico przypisuje się za kraj pochodzenia Włochy, to prawdopodobnie ma greckie korzenie, o czym świadczy nazwa wywodząca się od ellenico = greck. Odmiana była ceniona już w czasach rzymskich (słynne wino falernum). Obecna nazwa jest używana od XVI wieku.
Aglianico jest powszechnie uważane za jeden z najszlachetniejszych szczepów winogron na wino czerwone w południowych Włoszech, a wina bywają porównywane nawet do piemonckiego barolo.
Szczep dojrzewa bardzo późno, co ogranicza możliwość jego uprawy w regionach położonych bardziej na północ. Zdarza się, że w wysoko położonych winnicach winogrona są zbierane już po pierwszych opadach śniegu.
Pewne zainteresowanie odmianą wykazują winiarze z Nowego Świata.
Z aglianico powstają wina intensywnie czerwonorubinowe, nabierające mahoniowych odcieni w miarę starzenia. Wina cechują się pełną strukturą, są wyraźne i bogate, nadające się do wieloletniego (nawet 20 lat) starzenia i nabierające wraz z nim dużej elegancji. W smaku pojawiają się nuty kawy, fiołków i wiśni.
Aglianico wyróżniono we Włoszech trzema apelacjami najwyższej kategorii DOCG: Taurasi w Kampanii, Aglianico del Taburno, na zachód od Benewentu i Aglianico del Vulture (od 2010), z winnic na zboczach wulkanu Monte Vulture w Basilicacie. Odmiana pojawia się poza tym w roli towarzyszącej w winach kategorii DOC oraz indicazione geografica tipica z regionu.
Niekiedy aglianico jest przerabiane na wino musujące (spumante)
Grono Alvarinho
|
|
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Alvarinho’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Alvarinho’ | |
Alvarinho (port., wym. [aɫvaˈɾiɲu]) albo albariño (gal., wym. [alβaˈɾiːɲo]) – biała odmiana winorośli, pochodząca z Portugalii i uważana za jeden z najwspanialszych europejskich szczepów.
Winorośl alvarinho daje stosunkowo niskie plony i owoce o wysokiej jakości. Dojrzewa szybko i jest wrażliwa na wiosenne przymrozki. Owoce są małe, ale liczne, a skórki owoców grube. Odporność na mączniaka prawdziwego i rzekomego jest dużą zaletą w regionach o większych opadach.
Albariños w Santiago de Compostela w Hiszpanii
Szczep jest znany jako tradycyjny surowiec na biały wariant północnoportugalskiego wina vinho verde. Najlepsze efekty daje w północnej, przygranicznej części regionu. Szeroko uprawiany jest również w regionie Rías Baixas DO, leżącym w galicyjskiej części Hiszpanii.
Winnice obsadzone albariño można spotkać na północnym zachodzie Stanów Zjednoczonych (stany Oregon i Waszyngton). Odmiana odbywa kwarantannę w Australii, po której będzie mogła być sadzona w winnicach produkcyjnych.
Wina produkowane z alvarinho cechują się średnim poziomem alkoholu (ok. 11,5–13,0%), co czyni szczep wyjątkowo krzepkim na tle innych odmian używanych do produkcji vinho verde. Koncentracji cukru i innych składników sprzyjają niskie plony alvarinho.
Wina są delikatne, aromatyczne i rześkie, o zauważalnym poziomie kwasów i przeznaczone do picia w przeciągu kilku lat po produkcji. Rozpoznawalne są aromaty gruszek, jabłek i owoców egzotycznych.
Bacchus albo bacchus weiss – wykorzystywany do produkcji win, biały szczep winorośli, należący do gatunku winorośli właściwej.
Odmiana została wyhodowana w 1933 roku w Niemczech przez Petera Morio i jest krzyżówką hybrydy (silvaner x riesling) z odmianą müller thurgau. Mimo niewielkiego rozpowszechnienia szczep cieszy się uznaniem.
Bacchus jest przystosowany do chłodniejszych klimatów, gdyż nawet w niższych temperaturach uzyskuje wystarczający poziom cukru w gronach. Cechuje się bardzo szybkim okresem dojrzewania. Przy pełnej dojrzałości charakteryzuje się tłustym, muszkatowym smakiem, przy niepełnej – trawiastym, przywołującym zapach bzu. Wykorzystywany jest przede wszystkim przy produkcji białych win musujących.
Pod względem powierzchni upraw w Niemczech bacchus zajmował z 2015 ha siódmą lokatę wśród odmian białych (dane za rok 2008), jednak z tendencją malejącą. Od 1990 roku udział powierzchni winnic obsadzonych bacchusem spadł z 3,5% do 2%. Współczynnik ten jest dużo wyższy we Frankonii, gdzie bacchus jest uprawiany na 742 ha, co stanowi 12,2% winnic regionu.
Mniejsze uprawy znajdują się także w Wielkiej Brytanii i Kanadzie.
Szczep jest znany również pod nazwą frühe scheurebe.
C
Cabernet sauvignon w winnicach Gaillac
Cabernet sauvignon – najbardziej znany, klasyczny, czerwony szczep winny na świecie. Stanowi najważniejszy składnik większości win czerwonych z Bordeaux. Owoce zawierają dużo garbników.
Uchodzi za czerwony odpowiednik królewskiego chardonnay. Jego uprawy na świecie zajmują około 150 000 ha. Odmiana ta ma stosunkowo niskie plony – około 40 hektolitrów z hektara.
Cabernet sauvignon jest krzyżówką szczepów sauvignon blanc i cabernet franc. Od XVII wieku notowany w regionie Bordeaux. Od dawna też uprawiany jest w całej południowo-zachodniej Francji. W XIX wieku powstały pierwsze plantacje cabernet sauvignon w Nowym Świecie (Chile, Kalifornia) i na Ukrainie (Odessa, Krym). Kariera tego szczepu rozpoczęła się po II wojnie światowej, kiedy jego plantacje rozpowszechniły się we wszystkich – poza najchłodniejszymi – krajach winiarskich.
Szczep jest odporny na większość chorób i pasożytów. Nie boi się zimowych mrozów i wiosennych przymrozków. Ma niskie wymagania glebowe. Dojrzewa późno i potrzebuje dużo słońca aby zgromadzić w owocach odpowiednią ilość cukru. Wymaga pogodnej, słonecznej jesieni.
Wina bazujące na cabernet sauvignon cechują się charakterystycznym aromatem i smakiem czarnych porzeczek, któremu towarzyszą zapachy żywiczne, korzenne, niekiedy z odrobiną dymu i lukrecji. Pierwotne aromaty cabernet nie są tak wyróżniające się jak w innych szczepach, ale za to ma on skłonność do rozwijania swego bukietu w miarę starzenia się w butelce. Szczególnie nadają się do leżakowania w beczkach dębowych.
|
|
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Carménère’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Carménère’ | |
Carménère, carmenere – czerwony szczep winny, pierwotnie uprawiany w subregionie Médoc w regionie Bordeaux we Francji, gdzie był wykorzystywany do produkcji ciemnoczerwonych win, a czasami także jako domieszka, podobnie jak petit verdot.
Odmiana należy do rodziny cabernetów. Nazwa carménère pochodzi od francuskiego słowa carmin (karmazynowy), nawiązującego do karmazynowego przebarwienia, jakiego nabierają jesienią przed opadnięciem liście krzewu. Spotyka się także tradycyjną bordoską nazwę grande vidure, ale prawo Unii Europejskiej zabrania importu win z Chile pod tą nazwą. Carménère wraz ze szczepami cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot, malbec, petit verdot należy do sekstetu klasycznych odmian z Bordeaux.
W XXI wieku carménère jest już rzadko spotykane we Francji. Największe uprawy znajdują się w Chile, w tym ponad 8800 ha (2009) w regionie Valle Central. Wraz z rozwojem przemysłu winiarskiego kraju coraz częściej eksperymentuje się z tą odmianą, szczególnie jako partner cabernet sauvignon w winach kupażowanych.
Szczep carménère jest uprawiany także w północno-wschodnich regionach Włoch: Wenecji Euganejskiej, Julijskiej i Friuli oraz w mniejszych ilościach w Kalifornii i regionie Walla Walla (stan Waszyngton) w Stanach Zjednoczonych.
Wina wytwarzane z carménère mają intensywnie czerwony kolor i aromaty spotykane w czerwonych owocach, przyprawach i jagodach. Garbniki są mniej wyczuwalne i delikatniejsze w porównaniu z cabernet sauvignon. W większości przypadków odmiana jest mieszana z innymi, ale winiarze produkują także jednoodmianowe wino, które cechuje się wiśniowo-owocowym bukietem z nutami ziemisto-przyprawowymi i karmazynowym kolorem, jeśli tylko jest wytwarzane z winogron zbieranych w optymalnym stopniu dojrzałości. Smak może przywodzić na myśl także gorzką czekoladę, tytoń i skórę. Wina z carménère najlepiej pić młode.
Istnieją hipotezy, że carménère to biturica, winorośl ceniona w starożytnym Rzymie, a jednocześnie nazwa miasta Bordeaux w tamtym okresie. Według Pliniusza Starszego biturica pochodziła z Półwyspu Iberyjskiego. W Toskanii na carménère, używane jako dodatek do sangiovese, używa się nazwy Predicato di Biturica.
Wiadomo, że carménère było od dawna znane w regionie Médoc nieopodal Bordeaux i było także rozpowszechnione w regionie Graves, aż do klęski mączniaka i filoksery. Wina z carménère są we Francji trudno osiągalne, gdyż plaga filoksery w roku 1867 niemal zniszczyła winnice w Europie, pustosząc winnice obsadzone carménère w takim stopniu, iż przez wiele lat uważano, że odmiana wymarła. Wpływ miały także inne czynniki: przy ponownym obsadzaniu winnic szczep ten sadzono rzadko ze względu na problem z dostępnością sadzonek i trudniejszą uprawę, w porównaniu z innymi odmianami typowymi dla regioniu Bordeaux. Wiosenna wilgoć i chłody typowe dla regionu sprzyjały zrzucaniu zawiązków, na co odmiana jest podatna. W konsekwencji tego plony były niższe w stosunku do innych szczepów, więc winiarze przy okazji odnawiania winnic przestawiali się na bardziej niezawodne odmiany i w taki sposób uprawa carménère zanikała.
Okazało się, że carménère nie tylko nie wyginął, ale jest szeroko uprawiany w kilku regionach z dala od Francji. Okres od klęski filoksery przetrwał w Chile, przede wszystkim dzięki swojemu podobieństwu do merlota.
Zrazy carménère zostały sprowadzone z regionu Bordeaux przez chilijskich winiarzy w XIX wieku, gdzie odmiana często była mylona z merlotem. Producenci wzorowali się na swoich francuskich kolegach i w latach 50. XIX wieku sadzonki przywiezione z Bordeaux, w tym carménère, zostały posadzone w dolinach wokół Santiago. Dzięki niewielkiej ilości opadów w trakcie sezonu wegetacyjnego i ochronie, jaką dawały naturalne granice kraju, winogrodnicy produkowali grona carménère dobrej jakości, których nie dosięgła filoksera. Przez większość XX wieku szczep był nieświadomie zbierany i przerabiany razem z merlotem (udział carménère mógł sięgać 50%), co sprawiło, że wina merlot pochodzące z Chile odróżniały się od tych z innych krajów. Sami producenci uważali, że odmiana carménère jest po prostu pododmianą merlota i nazywali ją merlot selection albo merlot peumal, od doliny Peumo w Chile. W 1994 roku prof. Jean-Michel Boursiquot, enolog z Montpellier stwierdził, że wcześniej dojrzewające krzewy to bordoskie carménère, a nie merlot. Chilijskie Ministerstwo Rolnictwa oficjalnie uznało carménère za osobną odmianę w 1998 roku. Najważniejszymi obszarami upraw są dolina Colchagua, dolina Rapel i prowincja Maipo.
Podobna sytuacja miała miejsce we Włoszech, kiedy winiarnia Ca’ del Bosco zakupiła w 1990 roku sadzonki z francuskiej szkółki, które miały być sadzonkami cabernet franc. Winogrodnicy zauważyli, że winogrona różniły się od tradycyjnego cabernet franc zarówno kolorem, jak i smakiem, a także że dojrzewają wcześniej. Analogiczne wątpliwości pojawiły się w innych regionach i okazało się, że odmiana ta to carménère. Szczep jest uprawiany przede wszystkim w północno-wschodniej części kraju, od Brescii po Friuli. Nazwa mogła pojawiać się na etykietach dopiero od oficjalnego uznania odmiany przez organy winiarskie. W 2007 szczep uzyskał autoryzację jako składnik win DOC z regionów Wenecja Euganejska (apelacje Arcole, Bagnoli di Sopra, Corti Benedettine del Padovano, Merlara, Monti Lessini, Riviera del Brento i Vicenza), Friuli-Wenecja Julijska (apelacja Collio Goriziano) oraz win alghero z Sardynii. W 2009 roku do grupy tej dołączył region winiarski Piave w prowincjach Treviso i Wenecja.
We współczesnej Francji carménère jest rzadko uprawiany i nie mieści się w pierwszej pięćdziesiątce najpopularniejszych szczepów czerwonych. Pewne zainteresowanie odmianą ponownie wykazują winogrodnicy z Bordeaux.
Carménère jest spotykane w winnicach wschodniej części stanu Waszyngton w dolinie Walla Walla i w Kalifornii. W latach 80. XX wieku Karen Mulander-Magoon, współwłaścicielka Guenoc and Langtry Estates Winery w hrabstwie Lake sprowadziła sadzonki carménère. Współpracował z nią Louis Pierre Pradier, „francuski naukowiec i winogrodnik, który pragnął uchronić odmianę od zniknięcia z Francji”. Po przejściu kwarantanny i sprawdzeniu zdrowotności krzewy zostały w latach 90. autoryzowane do uprawy w Kalifornii i odtąd są rozmnażane i nasadzane.
Trzy zrazy carménère zostały przywiezione pod koniec lat 90. XX wieku z Chile do Australii przez eksperta winiarskiego, dra Richarda Smarta. Tylko jeden z nich przeżył dwa lata kwarantanny i sterylizacji, po czym fragmenty pędów zostały rozmnożone na specjalnym, żelowym podłożu i wysadzone do szkółki w Narromine Vine Nursery. Pierwsze gotowe sadzonki trafiły w 2002 roku do Amietta Vineyard and Winery w Moorabool Valley (w pobliżu Geelong) i dają grona na wino marki Angels’ Share.
Niewielkie uprawy carménère istnieją także w Nowej Zelandii. Testy DNA wykazały w 2006 roku, że krzewy cabernet franc w okolicach Matakana (region Auckland) są w rzeczywistości krzewami carménère.
Carménère preferuje długi okres wegetacyjny i klimat umiarkowany albo ciepły. Szczep źle znosi silne opady albo nawadnianie zimą lub podczas zbiorów. Nadmiar wody wpływa na wykształcenie w gronach aromatów trawiastych albo kojarzonych z zieloną papryką. Winorośl ma tendencję do gromadzenia cukru szybciej, niż wykształca się pożądana konfiguracja garbników. Uprawa w zbyt gorącym klimacie sprzyja osiągnięciu wysokiego poziomu alkoholu i braku równowagi w winie. Carménère wypuszcza pąki oraz zakwita od trzech do siedmiu dni później niż merlot i w porównaniu z nim daje niższe plony. Liście przed opadnięciem przebarwiają się na ciemnoczerwony kolor.
Z carménère wytwarza się zarówno wina jednoodmianowe, jak i wieloodmianowe (przeważnie w zestawieniu z cabernet sauvignon, cabernet franc lub merlotem).
Badania genetyczne wskazały na dalsze pokrewieństwo między carménère i merlotem, a podobieństwo wyglądu wskazywało na nie przez stulecia. Istnieją jednak pewne różnice pozwalające ampelografom na rozróżnienie tych dwóch szczepów. Spód młodych liści carménère ma czerwonawe zabarwienie, a merlota – białe. Pewne różnice są zauważalne także w kształcie liścia – środkowa część liścia winorośli merlot jest dłuższa. Merlot dojrzewa od dwóch do trzech tygodni wcześniej niż carménère. W winnicach, gdzie uprawia się obydwa szczepy, czas zbiorów jest kluczowy dla charakteru zmieszanego z nich wina. Jeśli grona merlot będą zbierane w chwili osiągnięcia dojrzałości przez carménère, będą już przejrzałe i wniosą charakterystyczny smak kojarzący się z dżemem. Jeśli zaś zbiory będą przeprowadzane według dojrzałości merlota, carménère będzie jeszcze niedojrzałe i niedojrzały smak, podobny do zielonej papryki.
Merlot i carménère były często mylone, ale nigdy nie były uważane za identyczne. Winorośl carménère przed ostatecznym uznaniem za osobną odmianę bywała nazywana merlot selection albo merlot peumal, co nawiązywało do doliny na południe od Santiago w Chile, gdzie masowo uprawiano carménère.
Odmiana jest znana także pod nazwami: bouton blanc, caberne karmener, cabernella, cabernelle, cabernet carmenere, cabernet cosmo, cabernet grande, cabernet grosso, cabernet italico, carbonet, carbouet, carmenelle, carmeneyre, gran vidyur, grand carmenet, grand vidure, grande vidure, grande vuidure, kaberne, kaberne karmener, kabernel, karmene, karmensel, uva francesca
Tradycyjnie uznaje się, iż chardonnay pochodzi z francuskiego regionu Burgundii z okolic Chablis, zaś nazwę wywodzi się od miejscowości Chardonnay. Jednakże przeprowadzone w roku 1998 przez amerykańskich naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Davis badania DNA wykazały, że powstała ona na skutek naturalnej krzyżówki szczepów pinot gris i nieuprawianego już dziś, pochodzącego z terenów Chorwacji gouais blanc.
Odmiana uprawiana jest obecnie w wielu krajach winiarskich, na łącznym obszarze 140 000 ha. Popularność tego szczepu wynika z uniwersalności oraz dużego zróżnicowania pomiędzy poszczególnymi klonami szczepu. Daje on dzięki temu, w zależności od miejsca upraw wina o niejednorodnym charakterze, od lekkich po ciężkie i dojrzałe, w Austrii produkuje się z niego nawet wina likierowe. Dzięki dużej zawartości cukru w gronach możliwe jest wytwarzanie z niego win o zawartości alkoholu dochodzącej niekiedy do 14–15%. Istotne w popularności tej uprawy jest również wysokie zainteresowanie konsumentów winami produkowanymi z tej odmiany czego wyrazem może być nazwanie Chardonnay kilku noworodków w Wielkiej Brytanii.
We Francji uprawiany jest na 35 200 ha. 90% upraw tej winorośli znajduje się w Burgundii oraz w Szampanii. W Burgundii tworzy się z niego białe wina w apelacjach takich jak Chablis, Meursault, Puligny-Montrachet oraz wielu innych. W Szampanii zajmuje 26% upraw, w produkcji szampanów łączony jest zazwyczaj ze szczepami pinot noir lub pinot meunier. W regionie Côtes des Blancs wytwarza się jednak pod nazwą „Blanc de Blancs” szampany składające się w 100% z chardonnay. Ponadto niewielkie ilości tego szczepu są uprawiane w Alzacji, Dolinie Loary i Jurze. Francuskie wina produkowane z tego szczepu rzadko dojrzewają w beczkach dębowych.
W Australii uprawy chardonnay wynoszą 30 500 ha, zaś w Nowej Zelandii 2440 ha, a tamtejsze wina o aromacie melonów oraz owoców cytrusowych nierzadko są starzone w dębowych beczkach. Szczep ten jest tu często łączony z sémillon oraz w produkcji win musujących z pinot noir.
W Stanach Zjednoczonych największe uprawy chardonnay znajdują się w Kalifornii i obejmują areał 44 500 ha. Ponadto uprawia się je w Oregonie i Waszyngtonie na obszarze łącznym 3200 ha. Amerykańskie wina produkowane z tego szczepu są zazwyczaj delikatne, o owocowym aromacie, starzone w dębowych beczkach nabierają nut waniliowych, karmelowych i maślanych.
Mniejsze uprawy tego szczepu znajdują się m.in. we Włoszech (11 800 ha), Mołdawii (10 000 ha), RPA (6 000 ha), Chile (4 400 ha), Słowenii (3 600 ha), Argentynie (3 370 ha), Austrii, Niemczech (821 ha).
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Chenin Blanc’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Chenin Blanc’ | |
Chenin blanc, czasami także chenin – rozpowszechniona biała odmiana winorośli, uprawiana we Francji (w Andegawenii) już od IX wieku. Odmiana jest zaliczana do niewielkiej grupy „odmian szlachetnych” (edle Rebsorten, Edelreben (niem.), cépages nobles (fr.)). Pod nazwą steen (także stein) jest najpopularniejszą białą odmianą w Republice Południowej Afryki, gdzie wyrabia się z niej poza winem stołowym także wina wzmacniane i winiaki. Plenność odmiany jest wysoka, ale do uzyskania doskonałych win konieczne jest ograniczenie wydajności.
Chenin blanc jest podatna na botrytyzację, przez co nadaje się do wyrobu słodkich win. O wszechstronności odmiany świadczy fakt, że ze względu na wysoką kwasowość nadaje się do wyrobu win musujących, a w innych regionach te winogrona są sprzedawane nawet jako deserowe.
Pierre Galet, a za nim inne źródła podaje, że odmiana była znana już w roku 845 w regionie Anjou (Andegewanii). Od początku XV wieku była także spotykana w Turenii. François Rabelais w znanym cyklu powieści Gargantua i Pantagruel sławi winogrona chenin blanc (patrz też przypis) i ich uzdrawiające działanie:
|
W onej porze — a właśnie miało się na jesienne winobranie — pasterze okoliczni strzegli winnic i pilnowali, aby szpaki nie wydziobały jagody. Owo zdarzyło się, iż piekarze lerneńscy przechodzili gościńcem, niosąc z sobą paręnaście ładunków kołaczy do miasta. Zaczem pasterze poprosili ich uprzejmie, aby im odstąpili nieco towaru, rozumie się za uczciwą zapłatą; jako bowiem wiecie, jest to iście niebiański posiłek zjeść na śniadanie nieco winnej jagody, zagryzając świeżym kołaczem; zwłaszcza gron pinejskich, muszkatek albo też owych sralek, sposobnych cierpiącym na zatkanie. Tych gdy się nieco poje, leci z człowieka ciurkiem jak z beczki i nieraz ten i ów myśląc jeno wiatrom dać folgę, popuści gruntownie pod siebie |
||
| — François Rabelais, Gargantua i Pantagruel, tł. Tadeusz Boy-Żeleński | ||
Z naturalnego krzyżowania się z odmianą gouais blanc powstały odmiany balzac blanc, meslier-saint-françois i colombard, z których najczęściej spotykana jest ostatnia. Analizy DNA sugerują pochodzenie chenin blanc jako krzyżówki sauvignon blanc x gewürztraminer
Powierzchnia upraw wynosiła w roku 2010 9825 ha. Odmiana jest dobrze dostosowana do klimatu doliny Loary, gdzie jest uprawiane aż 55% francuskiego chenin blanc – szybko wypuszcza pąki i dojrzewa wcześnie. W tamtejszych apelacjach jak np. Anjou, Bonnezenaux, Chaume, Chaume, Coteaux de l’Aubance, Coteaux du Layon, Jasnières, Montlouis, Quarts de Chaume, Saumur, Savennières, Vouvray i Crémant de Loire osiąga znakomitą jakość i daje doskonałe wina. Profil apelacji jest zróżnicowany. Z winogron z Bonnezeaux, Chaume, Coteaux du Layon i Quarts de Chaume wytwarza się słodkie wina, ale już niedaleko położone winnice Savennières dostarczają surowca na wytrawne białe wina. Wyróżnia się tam dwie cenione podapelacje:
Wina z Anjou, Coteaux de l’Aubance, Jasnières, Montlouis, Saumur i Vouvray, a także Crémant de Loire reprezentują pełen wachlarz poziomów słodyczy – od wytrawnego do słodkiego. Wyczuwalna kwasowość wina predestynuje je do wyrobu win musujących Crémant de Loire i Vouvray. Poza doliną Loary chenin blanc wchodzi w skład win musujących blanquette de limoux (zdecydowanie poniżej 10%) i crémant de limoux (20–40%).
Większość win z winnic nad Loarą w 100% składa się z chenin blanc, jednak w regionach winiarskich Anjou, Saumur i Touraine przepisy dopuszczają dodatek do 20% winogron chardonnay i sauvignon blanc.
Prawo stawia wysokie wymagania francuskim producentom win jakościowych. Nawet dość ogólna apelacja Anjou nakazuje ograniczenie zbiorów do wydajności max. 45 hl/ha. Dla porównania w Dolinie Kalifornijskiej (Central Valley) wytwarza się 3–4 razy tyle wina, co zatraca charakterystyczne cechy szczepu.
W RPA winoroślą chenin blanc, nazywaną tam steen, obsadzonych było w roku 2007 19 161 ha winnic, czyli 18,7% ogólnej powierzchni upraw winorośli i dwukrotnie tyle, co we Francji. Fakt, że steen i chenin blanc są identyczne został stwierdzony dopiero w 1965 roku. Przypuszcza się, że szczep przywiózł w 1655 roku Jan van Riebeeck wraz z innymi odmianami. Trzydzieści lat później w Kraju Przylądkowym osiedliło się 150 francuskich hugenotów, którzy jako pierwsi rozpoczęli uprawę winorośli używając tam napotkanej odmiany nazwanej steen. Międzynarodowe zainteresowanie południowoafrykańskimi winami, w szczególności z chenin blanc pojawiło się w latach 60. XX wieku i przyniosło liczne inwestycje w środki produkcji, np. w zbiorniki fermentacyjne o kontrolowanej temperaturze. Produkowano przede wszystkim świeże wina o lekkiej kwasowości, zadowalające masowego konsumenta. Dążenie do wytwarzania win najwyższej jakości pojawiło się dopiero pod koniec lat 90. XX wieku.
Większość winnic znajduje się w okolicach Paarl i Worcester, a także Malmesbury w gminie Swartland.
Także Kalifornia może poszczycić się rozległymi uprawami chenin blanc (3840 ha w roku 2007[13]), przy czym w większości winogrono służy jako anonimowy składnik świeżych, wieloszczepowych białych win stołowych. Przypuszczalnie jest dodawane także do tańszych „chardonnayów” w celu poprawy ich kwasowości. Tylko w północnych częściach regionu odmiana osiąga charakterystyczny dla siebie aromat melonów i piżma.
Powierzchnia upraw w Australii wynosi 684 ha (2007). Winnice są położone na Tasmanii, w Nowej Południowej Walii, Wiktorii oraz w regionach Swan Valley i Margaret River w Australii Zachodnie. Chenin blanc jest przeważnie zestawiany w winie z odmianami chardonnay, sauvignon blanc albo sémillon. Pisarz i komentator James Halliday określa chenin z Australii jako owocowe wino pozbawione wyróżniającego się charakteru. Jedynie wina z Australii Zachodniej wykazują duży potencjał wyrazistości.
W Nowej Zelandii areał obsadzony odmianą spadł w 2004 roku poniżej 100 ha. Na początku szczep służył jako partner winogron müller-thurgau w winach kupażowanych. Niektóre wina z Wyspy Północnej cechowały się wyróżniającą się jakością. Komercyjny sukces win produkowanych w Nowej Zelandii z chardonnay i sauvignon blanc nie sprzyja inicjatywom zmierzającym ku polepszeniu klasy win z wytwarzanych z chenin blanc.
Na terenie Argentyny (3030 ha w 2005) i Chile znajdują się rozległe winnice obsadzone chenin blanc. Uprawy są przeważnie silnie nawadniane, przez co cechy charakterystyczne dla odmiany ulegają rozmyciu i winogrona są plennym surowcem dla prostych, świeżych win.
Stożek wzrostu jest odkryty, jasnozielonkawy i owłosiony, z karminowym nalotem. Młode liście mają kolor żółtozielony z brązowymi plamami antocyjanowymi, są pokryte delikatnym meszkiem. Dojrzałe liście są średniej wielkości, żywozielone, zaokrąglone, pięcioklapowe, tępo ząbkowane. Niektóre klony charakteryzują się czerwonawymi żyłkami w pobliżu nasady. Grono jest średnioduże, gęste, często ma mniejsze, poboczne grona. Jagody są okrągłe albo owalne, złotożółte. Skórka jest cienka, ale sprężysta.
Chenin pączkuje szybko i jest podatny na wiosenne przymrozki. Same krzewy cechują się dobrą odpornością na mróz pod warunkiem dobrego zdrewnienia. W uprawie jest uznawany za dość trudny, ale łatwo adaptuje się do szerokiego spektrum warunków klimatycznych. Odmiana jest podatna na mączniaka prawdziwego i rzekomego, a także szarą pleśń. Chenin blanc dojrzewa 12–15 dni po gutedel, zaliczany jest więc do odmian wczesnych.
Szerokie rozpowszechnienie sprzyja dużej liczbie synonimów. Chenin blanc jest znany także pod nazwami: anjou, blamancep, blanc d’anjou, blanc d´aunis, blanc emery, bon blanc, capbreton blanc, confort, coue fort, cruchinet, cugnette, fehér chenin, franc blanc, franche, gout fort, luarskoe, pineau d´anjou, pineau de briollay, pineau de la loire, pineau de savennieres, pineau gros, pineau gros de vouvray, pineau nantais, plant de breze, plant de salces, plant de salles, plant du clair de lune, quefort, rajoulin, rouchalin, rougelin, steen, stein, tete de crabe, vaalblaar stein und verdurant.
Cinsault (często używany jest homonim cinsaut) – czerwony szczep winorośli wywodzący się z południowej Francji. Przeważnie używany jako surowiec do produkcji win czerwonych i różowych, ale ze względu na dość duże grona jest sprzedawany także jako winogrono deserowe pod nazwą œillade.
We Francji cinsault jest dziewiątą co do obszaru nasadzeń czerwoną odmianą winorośli. Winnice zajmowały w 2010 roku 19 505 ha. Głównym obszarem upraw jest południe Francji, niemal wyłącznie Langwedocja-Roussillon i południowy wschód, w tym Korsyka. Liczne apelacje uznają cinsault za jedną z odmian podstawowych dla różowych lub czerwonych win, np. Coteaux du Languedoc AOC, Coteaux du Tricastin, Coteaux du Pierrevert, Côtes de Provence, Bellet i Palette. Cinsault jest jedną z ważniejszych odmian w krajach Maghrebu (Algieria, Tunezja, Maroko), uprawianą na wina czerwone i różowe. Winnice obsadzone cinsault istnieją także we Włoszech (w regionie Apulia, np. Ostuni DOC), w Republice Południowej Afryki, w Kalifornii (pod nazwą black malvoisie – 55 ha w 2007 roku), w Turcji, Libanie i na mniejszą skalę w innych krajach, w tym nawet w Zimbabwe. Krzyżówka pinot noir x cinsault, wyhodowana w 1925 roku przez Abrahama Pernaulda z Uniwersytetu w Stellenboschi nazwana pinotage jest jedną z podstawowych odmian w południowoafrykańskim przemyśle winiarskim.
Cinsault należy do kategorii dość wcześnie dojrzewających (ok. 20 dni po gutedel). Plenność odmiany i mało skoncentrowane wina z rozległych winnic na żyznych glebach przyczyniły się do jej złej sławy. Swój pełen potencjał ukazuje na terenach suchych i nieurodzajnych. Odmiana jest odporna na suszę i silny wiatr, ale podatna na mączniaka prawdziwego i rzekomego, szarą pleśń i eutypiozę. Odmiana jest ważnym składnikiem win kupażowanych (cuvées), w tym np. słynnego châteauneuf-du-pape. Często łączona z grenache, do której wnosi finezję, owocowość i pełny kolor. W winach różowych doceniany jest jej kwiatowy aromat. Niektórzy producenci oferują wino jednoszczepowe.
Badacze zarejestrowali aż 100 synonimów dla nazwy cinsault: black malvoisie, black prince, blue imperial, boudalès, bourdalès, bourdales kek, bourdelas, budales, calabre, chainette, cincout, cing-saou, cinsanet, cinquien, cinq-sao, cinq-saou, cinq-saut, cinqsaut, cinquien, cinsanet, cinsaut couché, cubilier, cubillier, cuviller, cuvillier, espagne, espagnen, espagnin noir, espagnol, froutignan, grappu de la dordogne, gros de lacaze, gros marocain, hermitage (zwłaszcza w RPA), imperial blue, kara takopoulo, madiran, madiran du portugal, malaga, malaga kek, malaga morterille noire, malvoise, marocain, marroquin, marrouquin, maurange, mavro kara, mavro kara melkii, milhau, milhaud du pradel, morterille, morterille noire, moustardier noir, navarro, negru de sarichioi, œillade (jako winogrono deserowe), œillade noir, ottavianello (przede wszystkim w Apulii we Włoszech), ottaviano, ottavianuccia, ottavinello, pampous, papadou, passerille, passerille senso, pedaire, petaire, picardan, picardan noir, piede di colombo, piede di palumbo, piede rosso, piqepoul, piquepoul d’uzés, pis de chèvre, pis de chèvre rouge, plant d’arles, plant d’arles boudales, plant de broqui, plant de broquies, poupe de crabe, poupo de crabo, pousse de chèvre, pousse de chèvre rouge, prunaley, prunelard, prunelas, prunella, prunellas, prunellas noir, salerne, samson, senso, sensu, sinso, strum, takopulo kara, ulliade, ulliaou oraz west’s white prolific.
Corvina veronese – czerwona odmiana winorośli, pochodząca z Włoch i uprawiana tam jedynie w prowincji Werona. Podstawowy składnik m.in. win amarone i bardolino.
Corvina dojrzewa późno. Grona są duże, ale jagody są dość małe, o grubej skórce. Pojedyncze uprawy są spotykane poza Włochami w innych częściach świata, np. w Nowej Zelandii, w regionie Vino Alto.
Wina z odmiany corvina są dość lekkie, o wiśniowo-owocowym smaku i rubinowoczerwonym kolorze. Corvina jest składnikiem win z apelacji DOC i DOCG: Bardolino DOC i Bardolino Superiore DOCG (na południowo-wschodnim brzegu jeziora Garda, 35-65%), Garda Corvina DOC (min. 85%) i Valpolicella DOC (40-80%). Corvinę często miesza się ze szczepem rondinella.
Oprócz wariantów nazwy corvina szczep jest znany także jako corgnola, corniola, croetta, crovina, cruina, curvinessa, martinenga i sgorbera.
Dornfelder – szczep winogron o ciemnej skórce, wyhodowany przez niemieckiego hodowcę, Augusta Herolda (1902-1973) w instytucie w Weinsberg w Badenii-Wirtembergii w 1955 roku. Jako linie rodzicielskie Herold użył dwa uzyskane przez siebie wcześniej szczepy: Helfensteiner i Heroldrebe.
Szczep został nazwany ku czci Immanuela Augusta Ludwiga Dornfelda (1796-1869), założyciela instytutu winiarskiego w Weinsberg i zarejestrowany w 1979. Szczep zyskał dużą popularność w Niemczech ponieważ nadaje się do towarowej uprawy w rejonach, w których dotychczas produkowano jedynie wina białe. Sok owoców tego szczepu jest bardzo ciemny i umożliwia produkowanie dobrze wybarwionych, cięższych win czerwonych. Dornfelder dobrze nadaje się również do starzenia w beczkach dębowych. W porównaniu z innymi uprawianymi w Niemczech szczepami czerwonymi jest łatwiejszy w uprawie od Spätburgundera, bardziej odporny na choroby niż Blauer Portugieser, dojrzewa wcześniej niż Lemberger, ma dłuższe grona niż Trollinger. Ma jednak wyższe wymagania co do gleby i należy do odmian wrażliwych na mróz. Dornfelder jest również szczepem bardzo produktywnym (do 120 hektolitrów z hektara) i ma wysoką zawartość cukru w soku.
Dornfelder daje ciemne wina o aksamitnej teksturze, często o posmaku śliwek, wiśni lub jagód, niekiedy lekko kwiatowym aromacie. Wina te są zazwyczaj postarzane w beczkach dębowych.
Szczep ten zyskał dużą popularność, zwłaszcza w Hesji Nadreńskiej i Palatynacie. Intensywne nasadzenia w latach 80 i 90 ubiegłego wieku pozwoliły mu wyprzedzić Blauer Portugieser i zająć drugie miejsce pod względem powierzchni uprawy pośród uprawianych w Niemczech czerwonych szczepów winogorn. W 2006 Dornfelder był uprawiany na 8231 hektarach, a tendencja wzrostowa uległa zahamowaniu i nie zagraża pozycji Spätburgundera. Oprócz Niemiec, szczep – na znacznie mniejszą skalę – uprawiany jest również w innych krajach północnej Europy a także w chłodniejszych rejonach USA.
Furmint (łac. frumentum – pszenica, nazwa odnosi się do złocistego koloru wina) – biały szczep winnej latorośli pochodzący z Węgier. Furmint uprawiany jest głównie w rejonie Tokaju, gdzie stanowi 70% znajdujących się tam winorośli i wykorzystywany jest do produkcji win tokaj aszú. Uprawiany jest również w niewielkim stopniu na Słowacji, w Austrii (pod nazwą mosel), w Słowenii (pod nazwą šipon) oraz we Włoszech i w Niemczech.
Gaglioppo – czerwona odmiana winorośli, charakterystyczna dla Kalabrii we Włoszech.
Szczep był znany i uprawiany od czasów starożytnych; produkowane z niego wino zwycięzcy antycznych olimpiad otrzymywali jako trofeum i składali w podzięce bogom. Przez długi czas uważano, że ojczyzną szczepu gaglioppo jest Grecja, ale ostatnie badania DNA wskazują na Włochy. Badacze wskazują także na bliskie pokrewieństwo gaglioppo z sangiovese; według jednej z hipotez gaglioppo jest krzyżówką sangiovese z mantonico di bianco. Odmiana dobrze znosi suchy klimat. Grona zawierają dużo cukrów i w konsekwencji wino jest bogate w alkohol. Kiście są gęste, grona czerwonoczarne, soczyste, o neutralnym smaku. Gaglioppo dojrzewa późno. Zbiór przeprowadza się z reguły od trzeciego tygodnia września do pierwszego tygodnia października. Odmiana jest odporna na suszę i mrozy, ale podatna na mączniaka prawdziwego i rzekomego.
Wina ze szczepu gaglioppo cechują się wysokim poziomem alkoholu i pełnym smakiem z wyczuwalnymi garbnikami[2]. Czasami są zmiękczane przez dodatek niewielkiej ilości białego wina.
Gaglioppo jest podstawą wina cirò (przepisy wymagają udziału 95–100% gaglioppo w czerwonym cirò), a także ważnym składnikiem win produkowanych pod innymi apelacjami południowych Włoch: DOC Bivongi, Donnici, Lamezia, Melissa, Pollino, Savuto, Sant’Anna di Isola Capo Rizzuto, Scavigna, Verbicaro, a także Faro na Sycylii.
Organizatorzy olimpiady w Meksyku w 1968 roku, w nawiązaniu do tradycji starożytnych zawodów serwowali do posiłków wino cirò, które w czerwonej wersji opiera się na winogronach gaglioppo.
Szczep jest znany także pod następującymi nazwami: aglianico di cassano, arvino, gaglioppa, gaglioppa nera, gaglioppo di cirò, gaglioppo nero, gaglioppo paesano, gagliuoppo, gaioppo, galaffa, gallaffa, galloffa, galloppo, galloppolo, galoffa, lacrima (lacrima di cosenza albo lacrima nero), lancianese, maghioccu nero, magliocco, magliocco antico, magliocco dolce, magliocco ovale, magliocco Tondo, magliocolo nero, maioppa, mantonico nero, montonico nero i uva navarra.
Gamay (właśc. gamay noir à jus blanc) – czerwony szczep winny pochodzący z Francji. Odmiana jest naturalną krzyżówką odmian pinot noir i heunisch weiss. Czasami odmianę kékfrankos mylnie nazywa się gamay noir.
Wczesne dojrzewanie predestynuje szczep do uprawy w chłodniejszym klimacie.
Odmiana gamay jest rozpowszechniona we Francji (siódma co do popularności wśród szczepów czerwonych) i uprawiana na 29 698 ha (2010), z tendencją spadkową (6,5% od 2008). Głównymi rejonami upraw jest obszar w północnej dolinie Rodanu i na południu Burgundii, gdzie rosną dwie trzecie francuskich krzewów gamay. Na większą skalę odmiana występuje jeszcze w dolinie Loary. Największą popularność wśród win produkowanych z gamay osiągnęły wina z (regionu Beaujolais).
Winnice gamay znajdują się także w Szwajcarii (1551 ha), we Włoszech w Dolinie Aosty i na niewielką skalę w Wielkiej Brytanii oraz w Ameryce Północnej.
Wina z gamay są przeważnie produkowane z użyciem maceracji węglowej i powinny być konsumowane jako młode. Kilkunastoletni potencjał starzenia wykazują wina z niektórych wyróżnionych apelacji (cru) w regionie Beaujolais, winifikowane poprzez fermentację moszczu (np. Moulin-à-Vent, Brouilly, Fleurie, Juliénas). Te wina są często starzone w beczkach.
Czerwone wina gamay mają bardzo żywy, błyszczący kolor w różnych odcieniach czerwieni (wiśniowy, karminowy, rubinowy, purpurowy, szkarłatny), zawsze w ich jasnych wersjach. Wino jest wyraźnie owocowo-kwiatowe, o zauważalnym poziomie kwasowości. Aromat charakteryzuje się dużym bogactwem nut owoców czerwonych (wiśnia, truskawka, czarna porzeczka, jeżyna, malina), owoców białych (jabłko, gruszka, agrest) i przypraw (karmel, kakao). Aromat gruszkowy przypisuje się maceracji węglowej.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Garganega’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Garganega’ | |
Garganega – biała odmiana winorośli, pochodząca z Włoch i uprawiana przede wszystkim w Wenecji Euganejskiej. Pierwsza zachowana wzmianka o szczepie garganega pochodzi z XIII wieku. Odgrywa ważną rolę we włoskim winiarstwie: wśród białych szczepów lokuje się pod względem powierzchni upraw z 11 600 ha na szóstym miejscu, a wśród wszystkich na jedenastym. Najbardziej znanym winem produkowanym z garganegi jest soave.
Szczep należy do późno dojrzewających, jest plenny i wymaga ograniczania zbiorów, by wydobyć pełny smak owoców. Cechuje się dobrą odpornością na choroby grzybowe.
Garganega jest podstawą znanych win z apelacji Soave DOC i Soave Superiore DOCG i Gambellara DOC, położonych na wschód od jeziora Garda, między Weroną a Vicenzą. Popularna jest także w innych częściach regionu Wenecja Euganejska, gdzie wchodzi w skład win zarówno wieloodmianowych, jak i jednoodmianowych kategorii DOC i IGT.
Na mniejszą skalę garganega jest uprawiana w innych regionach, np. w Umbrii i na Sycylii, gdzie jest bardziej znana pod nazwą grecanico i bywa składnikiem marsali.
Część winiarzy korzysta z wysokiej plenności odmiany i produkuje z garganegi pozbawione wyraźnego aromatu wina. Wina produkowane na najlepszych stanowiskach i przez winiarzy ograniczających zbiory cechują się wyraźnym zapachem cytrusów i migdałowatym posmakiem, z którego słynie odmiana.
Garganega wchodzi także w skład win musujących i win naturalnie słodkich, wytwarzanych ze wstępnie podsuszanych gron, np. recioto di soave.
Popularnym synonimem jest grecanico, ale zarejestrowano także inne synonimy: d’oro, decanico, dorana di venetia, garganega bijela, garganega comune, garganega di gambellara, garganega gentile, garganega grossa, garganega piramidale, garganega veronese, grecani, grecanico dorato, grecanicu biancu, grecanio, greccanico, lizzara, malvasia de manresa, ora, ora d’oro, oro, ostesa, ostesona i recanicu.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Greco Bianco’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Greco Bianco’ | |
Greco bianco, Greco Bianco, greco – biały szczep winorośli, uprawiany w południowych Włoszech.
Szczep greco przypuszczalnie sprowadzili do Włoch Grecy, co znalazło swoje odbicie w nazwie. Winnice obsadzone greco koncentrują się w Kampanii, a w mniejszym stopniu w Kalabrii. Pojedyncze uprawy o eksperymetalnym charakterze prowadzi się także w regionie Molise.
Szczep daje wina wonne, o słomkowozłotym kolorze. Według Suppa i Mausa najlepsze wina z odmiany greco bianco powstają w okolicy miasta Tufo w Kampanii. Wytrawne wina apelacji Greco di Tufo DOCG cechują się aromatem owoców cytrusowych i migdałów. Wytwarza się tam także wersję musującą, produkowaną metodą szampańską. Jednym z wariantów wina taburno jest jednoodmianowe taburno greco.
W Kalabrii, na terenie gmin Bianco i Casignana powstaje greco di bianco, gęste deserowe wino klasy DOC z podsuszanych winogron (passito), opisywane jako „najlepsze kalabryjskie wino deserowe„. Greco di bianco rzadko jest eksportowane poza granice Włoch. Także z Kalabrii pochodzi białe cirò, które musi zawierać przynajmniej 90% winogron greco bianco.
Odmiana pojawia się również w innych winach z południowych Włoch. Badania przeprowadzone w 2005 ujawniły, że szczepy greco di tufo i aspirinio są tożsame. Odmiany nie należy mylić z popularnym w Umbrii grechetto. Najczęściej używanymi nazwami są greco, greco bianco albo greco di tufo. Inne synonimy to: gieco, greco del vesuvio, greco della torre, greco di napoli, grecula grieco oraz synonimy dla aspirinio: aspirinia di aversa, aprino greco, lacrima, olivese, ragusano, uva asprina, uva asprinia.
Grenache jest czerwoną odmianą winogron, czwartą na świecie pod względem wielkości upraw, których powierzchnię szacuje się na 240 000 ha. We Francji jest nazywana także grenache noire (czarna grenache), w Hiszpanii garnacha, w Katalonii garnatxa, a na Sardynii cannonau. Innymi ważnymi regionami upraw są regiony Toskania (pod nazwą alicante), Sycylia, Kalabria i wyspa Ischia, gdzie szczep jest nazywany guarnaccia. Grenache spotyka się także w Australii (w roku 2007 było obsadzonych 2011 ha), Argentynie i Kalifornii.
Wino wytwarzane z winogron grenache ma niewielką zawartość garbników i mało intensywną barwę, co w rezultacie daje dobrą owocowość win i predestynuje odmianę także do przetwarzania na wina różowe ew. białe. (Kalifornia)
W niesprzyjających warunkach klimatycznych (susza, upał, wiatr) i przy celowym ograniczaniu wydajności grenache potrafi stworzyć także skoncentrowane i długowieczne czerwone wina.
Grenache często jest kupażowana z odmianami bogatszymi w taniny (garbniki), jak np. tempranillo (szczególnie w regionie Rioja) albo syrah czy mourvèdre (winnice południowego Rodanu), a w zamian daje bogactwo alkoholu, połączone z miękkością.
Cannonau, uprawiane na ponad 100 km² jest na Sardynii najważniejszą czerwoną odmianą i drugą w ogóle. Najbardziej znanym winem produkowanym z grenache na Sardynii jest Cannonau di Sardegna DOC.
Istnieje także spokrewniona odmiana grenache blanc, znana także jako garnacha blanca i używana jako domieszka do innych odmian (np. w białym châteauneuf-du-pape i w niektórych winach z Rioja). Coraz rzadziej spotykana jest odmiana grenache gris, będąca składnikiem win deserowych. Lledoner pelut (znana także jako garnacha peluda) jest mutacją grenache, od której odróżnia się silnym owłosieniem liści.
Grenache uprawiana pod nazwą garnacha jest trzecią odmianą czerwoną w Hiszpanii (po tempranillo i bobalu). Winnice z garnachą znajdują się przede wszystkim w północnej i wschodniej części kraju, w regionach winiarskich Ampurdán-Costa Brava, Bierzo, Calatayud, Campo de Borja, Cariñena, Costers del Segre, La Mancha, Nawarra, Penedès, Priorat, Ribera del Duero, Rioja, Somontano, Tarragona, Terra Alta, Utiel-Requena i Vinos de Madrid.
We Francji grenache jest uprawiana na 97 171 ha (2008).[2] Główny obszar upraw jest położony w departamentach Vaucluse i Drôme i wchodzi w skład regionu winiarskiego Rodan. Przykładowa apelacje, w których przeważa grenache to Châteauneuf-du-Pape i Costières de Nîmes. Z grenache najczęściej miesza się winogrona odmiany syrah (na południu Francji rzadko wytwarza się wina jednogatunkowe)
Grenache jest także ważnym składnikiem słodkich, wzmacnianych win (vin doux naturel) pochodzących z Banyuls, Beaumes-de-Venise, Maury, Rasteau i Rivesaltes.
Grenache jest uprawiana i winifikowana także m.in. w Grecji, Izraelu, Republice Południowej Afryki, Chile, Argentynie i Stanach Zjednoczonych. W Australii w roku 2006 obsadzone było 2011 ha [3], W samej Kalifornii – 2784 ha.[4]
Grono jest dość duże, gęste. Owoce okrągłe bądź lekko owalne, średniej wielkości, niemal czarne, soczyste, o bezbarwnym soku. Skórka jest gruba.
Grenache dojrzewa dość wcześnie, 30 dni po gutedel (czas dojrzewania tego szczepu służy jako miara porównawcza). Wilgotna pogoda podczas kwitnienia może spowodować nadmierne zrzucanie zawiązków. Odmiana jest odporna na suszę, wytwarza gęsty moszcz o niskiej zawartości antocyjanów i garbników.
Jest formowana najczęściej w kształt określany jako gobelet. W zależności od występowania szkodników i chorób (odporna jest tylko na mączniak prawdziwy) zbiory mogą wynosić od 20 do 80 hl/ha.
We Francji jak dotąd wyselekcjonowano 20 klonów odmiany, niektóre o gospodarczym znaczeniu.
Krzyżówka grenache x cabernet sauvignon znana jest pod nazwą marselan i została wyhodowana w 1961 przez francuskiego ampelografa Paula Truela na stanowisku doświadczalnym Uniwersytetu w Montpellier. Łączy elegancję cabernet sauvignon z odpornością na skwar grenache. Marselan zyskał powodzenie szczególnie w regionie Costières de Nîmes do produkcji win wyważonych i owocowych, ale z wyczuwalnymi taninami.
W Montpellier wyhodowano także odmiany caladoc, chenanson i portan. Próby krzyżowania grenache podejmowano już w XIX wieku, kiedy z krzyżówki z alicante bouschet uzyskano wino o intensywnej barwie, nadające się do poprawiania koloru innych win.
W Stanach Zjednoczonych Harold Olmo na bazie grenache stworzył odmiany carnelian i centurian.
Ze względu na szerokie rozpowszechnienie odmiany grenache lista synonimów jest długa. Grenache jest znana także jako: alicante, alicante de pays, alicante grenache, alicantina, aragonais, aragonés, bois jaune, cannonaddu, connanatu, cannonau, cannonao, cannono, carignane rousse, gironet, granacha, granacha del país, granacha negra, granacha tinta, granacho, granaxa lub granaxo, grenache rouge, grenache noir, guarnaccia, lladoner, mencida, navarra, navarre de la dordogne, ranconnat, redondal, retagliadu nieddu, rivesaltes, rivos-altos, roussillon, roussillon tinto, rouvaillard, sans pareil, santa maria de alcantara, tinta, tinta menuda, tinto, tinto de navalcarnero, tintore di spagna, tocai rosso.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Grüner Veltliner’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Grüner Veltliner’ | |
Grüner Veltliner, gruner veltliner – biały szczep winorośli, pochodzący z Włoch albo Austrii, gdzie jest najważniejszą odmianą (29,4% winnic w 2009). Wino produkowane z tych gron, szczególnie w postaci młodego wina, jest często serwowane w wiedeńskich heurigerach. W niewielkich ilościach produkuje się z nich również wino musujące. Poza tym jest uprawiany w Czechach, na Słowacji i Węgrzech.
Grüner Veltliner jest naturalną krzyżówką odmian traminer x st. georgen. Mimo podobieństwa nazwy nie jest spokrewniony z odmianami 'Roter Veltiner’ i 'Frühroter Veltliner’. Kiście są średnioduże albo duże, stożkowate, z dużymi zielonożółtymi jagodami, od których pochodzi nazwa (grün – zielony). Liście są średniej wielkości, nieco owłosione od spodu. Silnie owłosiony jest stożek wzrostu.
Najlepiej udaje się na glebach lessowych i piaszczystych, rośnie także na glinie i glebach wapiennych.
W zależności od technologii tłoczenia wina z odmiany grüner veltliner mogą powstawać zarówno proste, młode wina sprzedawane w heurigerach, jak i pełne w smaku trunki zdolne do leżakowania. Trwałość szacuje się wtedy na 3-10 lat. Veltliner jest odmianą plenną, z której by uzyskać bardziej skoncentrowane w aromacie i smaku wina konieczne jest ograniczanie zbiorów.
Za najlepsze wina uchodzą te z regionu Wachau, wyróżniające się wyraźną kwasowością, pikantnym smakiem, porównywanym do świeżo zmielonego białego pieprzu. Typowe wina są świeże, zrównoważone, lekko owocowe. W nucie smakowej pojawia się grejpfrut i koper.
W Austrii wina wytwarzane z grüner veltliner w określonych regionach i spełniające kryteria jakościowe mają prawo do oznaczeń Weinviertel DAC (pierwsza apelacja w Austrii), Traisental DAC, Kremstal DAC, Kamptal DAC i Leithaberg DAC.
Grüner veltliner jest podstawową odmianą winogron spośród uprawianych w Austrii, a także najważniejszym szczepem eksportowym, obok eleganckich rieslingów. Z uprawy odmiany najbardziej znana jest Dolna Austria: region Wachau, dolina Dunaju i okolice miasta Krems (Kremstal). Jakość nie przekłada się jeszcze na popularność.
Jako veltlínske zelené jest ważną odmianą na Słowacji. Pewną rolę odgrywa także w morawskim regionie winiarskim, w pobliżu granicy austriackiej. Niewielkie uprawy istnieją na Węgrzech, w Niemczech, Szwajcarii, Australii i Stanach Zjednoczonych.
We północnych Włoszech jest spotykany jako veltliner m.in. w Valle Isarco (niem. Eisacktal), gdzie jest podstawą jednoodmianowych win apelacji Alto Adige Valle Isarco DOC Veltliner.
Słodsze wino Auslese z grüner veltlinera albo gewürztraminera jest polecane jako kompan świeżych truskawek z niewielką ilością mielonego pieprzu.
Podstawowe synonimy to grüner, grünmuskateller, veltliner, weissgipfler, veltlínské zelené (Czechy), veltlínske zelené (Słowacja), zold veltelini (Węgry).
Kadarka (węg. kádár „bednarz”), gamza – czerwony szczep winorośli właściwej, najpopularniejsza odmiana winorośli na Węgrzech, uprawiana na całym Półwyspie Bałkańskim (Bułgaria – pod nazwą gamza, Albania, Macedonia, Serbia).
Sądzono, że kadarka trafiła na Węgry z Albanii wraz z okupacją turecką. Obecnie przyjmuje się, że pochodzi jednak z Węgier, a albańska odmiana kallmet jest jedynie spokrewniona z nią.
Powstałe z kadarki wino charakteryzuje się czerwonym lub ciemnoczerwonym kolorem, jest przyjemnie lekkie i owocowe, bogatsze z taninową i korzenną nutą na południu. Do lat 80. XX wieku kadarka była podstawą węgierskiego Egri bikavéra („byczej krwi”), później coraz częściej zastępował ją lub uzupełniał kékfrankos. Powierzchnia upraw ma tendencję malejącą.
Stanowi świetne wino do gulaszu.
Kékfrankos (niem. Blaufränkisch, czeskie Frankovka, słow. Frankovka modrá) – czerwony, ciepłolubny, późno dojrzewający szczep wina, uprawiany głównie w Europie Środkowej (na Węgrzech i Słowacji, w Austrii i Czechach).
Powstałe ze szczepu kékfrankos wino ma przeważnie lekki, raczej kwasowy charakter. Używane jest m.in. jako jeden ze składników słynnego węgierskiego wina Egri bikavér.
Lambrusco – włoske wino produkowane z owoców z amerykańskiego gatunku winorośli – winorośli lisiej ((łac.) Vitis labrusca L.). Wino to produkowane jest przede wszystkim w prowincjach Reggio Emilia i Lombardia.
Najbardziej znane są lekko musujące (frizzante) czerwone Lambrusco produkowane w regionach posiadających „oznaczenie kontrolowane” DOC (Denominazione di Origine Controllata): Lambrusco Grasparossa di Castelvetro, Lambrusco di Sorbara, Lambrusco Salamino di Santa Croce, Lambrusco Reggiano i Lambrusco Mantovano.
Choć tradycyjnie Lambrusco jest wytrawnym (secco) czerwonym winem zamykanym naturalnym korkiem, to w regionie Lambrusco Reggiano produkuje się także półsłodkie (amabile) lub słodkie (dolce) odmiany tego wina poprzez dodatek do 15 % winogron szczepu Ancellotta. Słodka odmiana Lambrusco była bardzo popularna w USA w latach 70. i 80. XX wieku. Po roku 1995 wprowadzono także do USA odmiany wytrawne, zamykane korkiem z regionów DOC. Końcową część fermentacji Lambrusco przeprowadza się w szczelnych kadziach, przez co zachowuje ono zawartość dwutlenku węgla
Lledoner pelut – czerwona odmiana winorośli, mutacja czerwonej odmiany grenache, znanej także jako grenache noir. W odróżnieniu od niej spodnia strona liści jest silniej owłosiona. Przypuszczalnie pochodzi z Katalonii, gdzie uprawia się także grenache.
Winogrona są dość duże i gęste. Grona okrągłe bądź lekko owalne, średnio duże, soczyste, o grubej, ciemnej skórce. Sok jest bezbarwny.
Lledoner pelut pączkuje dość wcześnie. Przy wilgotnej pogodzie w okresie kwitnienia ma tendencję do zrzucania zawiązków. Szczep jest przeważnie uprawiany w formie określanej jako gobelet. Jest dość odporny na mączniaka prawdziwego, ale wrażliwy na mączniaka rzekomego, eutypiozę oraz, w przeciwieństwie do grenache, grzyby botrytis.
Wino wytwarzane z garnacha peluda jest winem jakościowym, o wysokim poziomie alkoholu, pod warunkiem ograniczania wydajności. Najczęściej jednak odmiana jest składnikiem win kupażowanych z kilku odmian, wnosząc do nich swoją owocowość.
Odmiana jest rozpowszechniona w południowo-zachodniej Francji, w regionie Langwedocja-Roussillon. Wchodzi w skład win DOC pochodzących z apelacji: Banyuls, Cabrières, Caramany, Corbières, Coteaux de la Méjanelle, Coteaux de Saint Christol, Coteaux de Vérargues, Coteaux du Languedoc, Malepère (wcześniej nazywana Côtes de la Malepère), Côtes du Roussillon, Côtes du Roussillon-Villages, Faugères, Fitou, Minervois, Minervois-La-Livinière, Saint-Chinian i Saint Saturnin.
We Francji deklarowano 458 ha winnic obsadzonych odmianą lledoner pelut (według ONIVINS).
Odmiana jest charakterystyczna dla Katalonii (pod nazwą garnatxa peluda) i innych regionów w północno-wschodniej Hiszpanii (garnacha peluda). Według przepisów odmiana jest szczepem zalecanym we wspólnotach autonomicznych Aragonia i Katalonia. Uznana jest także uprawa w regionie Kastylia-La Mancha.
Odmiana jest znana także pod nazwami: garnacha peluda, garnatxa peluda, grenache d’algérie, grenache gris, grenache tomenteux, grenache poilu, grenache velu, llladoner
Malbec – czerwony szczep winny pochodzący z Francji. Najbardziej popularny w Cahors, w regionie Bordeaux jest mniej popularnym składnikiem win kupażowanych, cieszy się popularnością także w Argentynie. Daje ciemne, gęste wino o dużej zawartości garbników.
Mavrud (bułg. мавруд, inne nazwy: kakciwala, kachiwela, kausanskii, karvouniaris, marvud, mavraki, mavro, mavroudi, mavrostaphilo, mavroudion, mavroudi) – czerwony szczep winorośli właściwej i jednocześnie nazwa wyrabianego z niego wytrawnego wina, pochodzącego z bułgarskiej Tracji i z północnej Grecji. Nazwa pochodzi od greckiego słowa μαύρος (czarny).
Odmiana dojrzewa późno: zbiór winogron następuje w drugiej połowie października. Wymaga długiego sezonu wegetacyjnego, dlatego mavrud uprawiany jest przede wszystkim na południu Bułgarii, w okolicach Płowdiwu i Asenowgradu.Wino odznacza się ciemnoczerwoną-rubinową barwą i pełnym, wyrazistym i korzennym bukietem. Wina nadają się do dłuższego dojrzewania. Smak bywa porównywany do win produkowanych ze szczepu mourvèdre (znanego m.in. z prowansalskiej apelacji Bandol) albo do win bordoskich. Niektórzy producenci decydują się na starzenia wina w beczkach barrique.
Wino jest dostępne w handlu w butelkach o pojemności 0,75 l, ostatnio także w kilkulitrowych opakowaniach kartonowych. Średnia zawartość alkoholu waha się w granicach 12,5-13%. Mawrud powinien być podawany w temperaturze 16-18 st.C, szczególnie jest polecany do czerwonych mięs i serów.
Według legendy nazwa została nadana szczepowi od imienia młodego człowieka, który w czasach chana Kruma pokonał zagrażającego miejscowej ludności lwa, który uciekł z klatki. Matka Mawruda przyznała się wobec chana, że źródło odwagi jej syna stanowi wino z krzewu, który uprawiał. Krum polecił, aby ten szczep zasadzić w jego winnicy.
Najlepszą renomą cieszy się mavrud z Asenowgradu, gdzie działa m.in. prężna spółdzielnia winiarska. Inne wyróżniające się winnice znajdują się w Peruszticy, Pazardżiku, Starej Zagorze i w Czirpanie.
Mawrodafni (Mavrodafni lub Mavrodaphne, gr. Μαυροδάφνη) – nazwa lokalnego szczepu czarnych winogron z okolic Achai na Peloponezie i na Wyspach Jońskich, jak i produkowanego z nich czerwonego, słodkiego, wzmacnianego wina kojarzonego z Patrą.
Mavrodafni początkowo przetwarzane w dużej kadzi wystawionej na słońce. Po pewnym czasie, gdy wino osiągnie pewien poziom dojrzałości, fermentacja jest zatrzymywana przez dodanie destylatu przygotowanego z poprzednich roczników. Następnie mieszanka destylatu Mawrodafni i wina, nadal zawierająca pozostałości cukru, zostaje przeniesiona do piwnic w celu zakończenia procesu dojrzewania. Jest to tzw. „edukacja” wina w kontakcie ze starszymi rocznikami w procesie zwanym solera. Tak sporządzone wino jest butelkowane i sprzedawane jako wino deserowe „Mawrodafni OPAP” (OPAP i OPE to greckie klasyfikacje win najlepszej jakości).Mawrodafni jest ciemne, prawie nieprzejrzyste, ciemno purpurowe wpadające w purpurowo-brązowy. Kojarzone w nim aromaty i smaki to karmel, czekolada, kawa, rodzynki i śliwka.
Na przedmieściach Patry udostępniona jest do zwiedzania wytwórnia Achaia Clauss, w której można przyjrzeć się technologii produkcji Mawrodafni i stuletnim dębowym beczkom z winem z czasów powstania tej wytwórni. Wytwórnię otwarto w 1854. Według opowieści jej właściciel pochodzący z Niemiec, przypisał winu nazwę od imienia ukochanej.
Mencia – czerwony szczep winny uprawiany głównie w hiszpańskim regionie Bierzo. Ten zdobywający coraz większą popularność szczep bywa uważany za identyczny z portugalskim szczepem Jaen, a także dość długo był uważany za jeden z klonów cabernet franc. Ten ostatni pogląd został odrzucony przez badania DNA.
Uprawy w hiszpańskich regionach Bierzo i Ribeira Sacra zajmują niemal 10 tys. hektarów.
Merlot – czerwony szczep winorośli wywodzący się z prawdopodobnie z rejonu Bordeaux. Merlot jest spotykany w niemal wszystkich krajach winiarskich na świecie. Jest jednocześnie najczęściej uprawianą odmianą winorośli we Francji (114 675 ha winnic, co stanowi około połowę światowej produkcji).
Nazwa stanowi starofrancuskie zdrobnienie słowa merle – kos (Turdus merula), prawdopodobnie ze względu na czarnoniebieski odcień jagód albo popularność wśród tych ptaków.
Szczep jest krzyżówką odmian magdeleine noire des charentes i cabernet franc.
Merlot uchodzi za odmianę dość uniwersalną – jest używany zarówno do produkcji win jednoszczepowych, jak również jako składnik win kupażowanych, gdzie towarzyszy najczęściej później dojrzewającej i bogatszej w taniny odmianie cabernet sauvignon, wnosząc elegancki kolor, miękkość i owocowość. Poziom alkoholu jest średni do wysokiego.
Wino Château Pétrus, produkowane w apelacji AOC Pomerol we Francji w 95% ze szczepu merlot utrzymywało przez 20 lat tytuł najdroższego wina świata.
Badacze zarejestrowali 57 synonimów dla nazwy merlot: alicante, alicante noir, begney, bidal, bidalhe, bigney, bigney rouge, bini, bini ruzh, bioney, black alicante, bordeleza belcha, bordeleze belcha, crabutet, crabutet noir, crabutet noir merlau, hebigney, higney, higney rouge, langon, lecchumskij, medoc noir, merlau, merlaut, merlaut noir, merle petite, merlo, merlot black, merlot blauer, merlot crni, merlot nero, merlott, merlou, odzalesi, odzhaleshi, odzhaleshi legkhumskii, petit merle, picard, pikard, plan medre, planet medok, plant du medoc, plant medoc, saint macaire, same de la canan, same dou flube, seme de la canau, seme dou flube, semilhon rouge, semilhoum rouge, semilhoun rouge, semillon rouge, sud des graves, vidal, vini ticinesi, vitrai i vitraille.
Mourvèdre jest czerwoną odmianą winorośli, popularną głównie w Hiszpanii i południowej Francji, a uprawianą także w Australii i Kalifornii. Odmiana wywodzi się z Hiszpanii i była wcześniej nazywana tam mataro, a dziś monastrell (po hiszpańsku) albo monestrell (w języku katalońskim). W produkcji wina używa się jej przeważnie jako jednego ze składników cuvées (win z kilku odmian winogron), np. w winach châteauneuf-du-pape i innych z południowej Doliny Rodanu. Z mourvèdre produkuje się wina jednoszczepowe we Francji tylko w regionie Bandol, a w Hiszpanii w gorętszych regionach Jumilla i Yecla, albo też różową odmianę win musujących cava.
Przed epidemią filoksery i mączniaka odmiana była we Francji uprawiana dużo chętniej. Plantatorzy odtwarzając winnice po tych katastrofach często rezygnowali z mourvèdre na korzyść innych, mniej wymagających szczepów. Jednak w śródziemnomorskiej części Hiszpanii odmiana jest nadal popularna, a w okolicach Walencji stanowi wręcz podstawową odmianę. Nazwa w języku francuskim, która przenikła do innych języków pochodzi od niewielkiej miejscowości winiarskiej Murviedro w pobliżu Walencji.W literaturze często omyłkowo utożsamia się odmianę mourvèdre z odmianą graciano, gdyż jednym z synonimów graciano jest morrastel.
Powierzchnia upraw we Francji rośnie. W roku 2007 zarejestrowano 9494 ha roli obsadzonej mourvèdre. Dla porównania w roku 2005 deklarowano tylko 7633 ha.
Winnice leżą w departamentach Var, Aude, Vaucluse, Hérault, Gard, Pireneje Wschodnie, Delta Rodanu (Bouches-du-Rhône), Drôme, Alpy Górnej Prowansji (Alpes-de-Haute-Provence) i Korsyka. Mourvèdre wchodzi lub może wchodzić w skład win z następujących apelacji: Bandol, Cassis, Châteauneuf-du-Pape, Corbières, Costières de Nîmes, Coteaux d’Aix-en-Provence, Coteaux de Pierrevert, Coteaux du Tricastin, Coteaux Varois en Provence, Côtes de Provence, Côtes du Luberon, Côtes du Rhône, Côtes du Rhône-Villages, Côtes du Roussillon, Côtes du Roussillon-Villages, Côtes du Ventoux, Faugères, Fitou, Gigondas, Les Baux-de-Provence, Lirac, Minervois, Minervois-La-Livinière, Palette, Roquebrun, Saint-Chinian, Tavel, Vacqueyras i Vin de Corse
W roku 2000 powierzchnia upraw wynosiła ok.65 100 ha. Wartość ta jest obarczona błędem, gdyż niektóre winnice ze względu na przekręcenie synonimu powinny zostać zaliczone do upraw graciano.
Prócz regionów winiarskich DO Jumilla i Yecla winorośl uprawia się także w Katalonii. Najlepsze starzone w beczkach wina gran reserva mogą dojrzewać przez dziesiątki lat.
W Kalifornii i Australii, gdzie mourvèdre uprawia się od 130 lat, odmiana traci na popularności ze względu na zmieniające się tam gusta konsumentów. Nieliczne winnice znajdują się także w Algierii i Tunezji.
Mourvèdre pączkuje późno, przez co jest mało podatna na wiosenne przymrozki i udaje się także na równinach i w niższych partiach wzgórz. Także kwitnienie przypada dość późno. Odmiana dojrzewa ok. 35 dni po odmianie gutedel (traktowanej jako referencyjna), przez co lepiej nadaje się do wykorzystania w gorących niż ciepłych regionach. Uprawa mourvèdre nawet w Prowansji okazuje się trudna, wyjątkiem jest tu Bandol ze względu na specyficzny mikroklimat.
Mourvèdre jest bardzo wrażliwa na mączniaka prawdziwego i mączniaka rzekomego.
Szczep jest przeważnie uprawiany w formie określanej jako gobelet. Zbiory są z reguły niskie. Ścisła selekcja klonów umożliwiła osiągnięcie wydajności rzędu 30 hl/ha przy dobrej jakości gron. Dotąd 16 klonów (oznaczanych numerami) zostało dopuszczonych do uprawy, ale tylko 3 z nich są uprawiane na skalę gospodarczą.
Mourvédre po winifikacji dostarcza bogatego w garbniki ciemnego wina, które wymaga długiego okresu dojrzewania dla złagodzenia cierpkości. Z drugiej strony, wina z tej odmiany są tak aromatyczne, że pasują nawet do mocno przyprawionych ziołami potraw kuchni śródziemnomorskiej.
Synonimy są liczne: alcallata, alcayata, alicante (w Andaluzji), arach sap, balzac (w Charente), balthazar, balzar, beausset, beneda oder benadu, béni carlo (w Dordogne), bérardi, bod, bon avis, buona vise, casca, catalan (w departamencie Delta Rodanu), cayata, caymilari sarda, charmet, clairette noir, damas noir, english colossal, espagnen (w Ardèche), espar (w Hérault), esparte, estrangle-chien, flouron, flouroux, garrut, gayata tinta, karis, negralejo, negré trinchiera, négrette (przy czym istnieje także odmiana négrette), negria, négron, neyron, maneschaou, marseillais, mataro, maurostel, mechin, minustrello, monastre, monastrell, monastrell menudo, monastrell verdadreo, morastell, morrastel, morastrell, morrastrell, mourvedon, mourvedr espar, mourvégé, mourvégué, mourvès, piémontais (w departamencie Vaucluse), pinot fleri, plant de ledenon, plant de saint gilles (w departamencie Gard), reina, ros, rossola nera (na Korsyce), spar, tintilla, tinto, tire-droit (w Drôme, ze względu na pionowo uformowane czubki), trinchiera, valcarcelia, verema, veremeta, vereneta.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Montepulciano’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Montepulciano’ | |
Montepulciano – czerwony szczep winorośli, pochodzący z Włoch. Montepulciano jest czwartą pod względem powierzchni winnic z odmian uprawianych we Włoszech, po sangiovese, catarratto bianco i trebbiano. Areał upraw podlega niewielkim wahaniom: w 2000 roku wynosił 29 800 ha, w 1990 – 31 000 ha. Niewiele mniejszy obszar jest obsadzony odmianami barbera i merlot.
Winorośl dojrzewa późno. Grona cechują się żywym kolorem i ilością cukrów pozwalającą na osiągnięcie dość wysokiego poziomu alkoholu. Poziom kwasów uchodzi za niski. Uprawa na zboczach sprzyja koncentracji tanin. Cenione toskańskie vino nobile di montepulciano swoją nazwę bierze od miejscowości Montepulciano, a nie od szczepu winogron i jest tłoczone w przynajmniej 70% z winogron sangiovese.
Szczep montepulciano jest typowy dla środkowych Włoch. Montepulciano to najpopularniejsza odmiana winorośli w Abruzji[5][7][11]. Wina z niej wytwarzane w czterech prowincjach i spełniające wymagania jakościowe mają prawo do oznaczenia Montepulciano d’Abruzzo DOC. W 2007 roku wyprodukowano 800 000 hl wina Montepulciano d’Abruzzo DOC (drugie we Włoszech po Chianti DOCG). Odmiana jest uprawiana także w Emilii, Marche (wina rosso conero i rosso piceno) oraz w Molise (wino biferno), Apulii i Lacjum.
Winnice obsadzone montepulciano istnieją w regionie Auckland na nowozelandzkiej Wyspie Północnej.
Czerwone wina na bazie montepulciano cechują się intensywnym kolorem, niską kwasowością i przyjemnym poziomem tanin. W zależności od położenia winnicy (nachylenie sprzyja koncentracji aromatu) i metody produkcji montepulciano daje zarówno świeże, bardzo owocowe wina, do picia jako młode albo pełniejsze, z wyraźniejszymi garbnikami, nadające się do starzenia nawet do 20 lat. Z montepulciano wytwarza się także wina różowe określane mianem cerasuolo („czereśniowe”), o intensywnie różowoczerwonym kolorze i stosunkowo wysokim poziomie alkoholu.
Wewnątrz apelacji Montepulciano d’Abruzzo wyróżniono w 2003 roku w prowincji Teramo podapelację najwyższej włoskiej klasy DOCG Montepulciano d’Abruzzo Colline Terramane, z której wina muszą przynajmniej w 90% składać się z montepulciano.
Zarejestrowane są następujące synonimy dla montepulciano, przy czym niektóre z nich są mylące: cordicso, cordiscio, cordisco, cordisio, monte pulciano, montepulciano cordesco, montepulciano d’abruzzo, montepulciano di torre de passeri, montepulciano primatico, montepuliciano, montepuliciano crni, morellone (kojarzące się z morellino, synonimem sangiovese), premutico, primaticcio, primitivo (istnieje odmiana primitivo), primutico, s. giovese, sangiovese cardisco, sangiovese cordisco, sangiovetto, torre dei passeri, uva abruzzese, uva abruzzi.
Nebbiolo – ciemna odmiana uprawna winorośli właściwej (Vitis vinifera) pochodząca z północnych Włoch, uprawiana obecnie przede wszystkim w Piemoncie.
Współczesna ampelografia uważa, że szczep 'Nebbiolo’ został wyhodowany na terenie Piemontu, choć badania DNA mogą wskazywać również na Lombardię jako miejsce pochodzenia kultywaru. Nazwa pochodzi od piemonckiego nebbia (mgła). Podczas następujących w październiku zbiorów winnice Piemontu (zwłaszcza w rejonie Langhe) często okryte są gęstą mgła. Alternatywna wersja etymologii wywodzi nazwę szczepu od zniekształconego włoskiego nobile (szlachetny)[1]. Wspomniane badania DNA wskazały na bliskie pokrewieństwo genetyczne pomiędzy 'Nebbiolo’ a białym szczepem Viognier[2]. 'Nebbiolo’ było także formą rodzicielską dla szeregu włoskich szczepów czerwonych: Freisa, Bubbierasco, Nebbiolo Rosé, Vespolina, Negrera i Rossola.
Pliniusz Starszy w Historii naturalnej wspomina o znakomitej jakości winach z Pollenzo. Jakkolwiek autor nie identyfikuje szczepu, to jednak charakterystyka win zbliżona jest do późniejszych opisów win produkowanych ze szczepu Nebbiolo. Także i samo Pollenzo leży w poblizu obecnego obszaru uprawy tego kultywaru.
Pierwsza wzmianka, która wymienia szczep rosnący w pobliżu Rivoli z nazwy (jako nibiol) pochodzi z 1268[3]. Inne wczesne wersje zapisu nazwy to nubiola względnie nebiolo. Szczep ten wspomina (i chwali) włoski prawnik Pietro Crescenzi, autor pracy Ruralia Commoda z 1305 roku. Piętnastowieczne statuty piemonckie przewidywały srogie kary za karczowanie krzewów tego szczepu.
Wina produkowane z tego szczepu pozostawały stosunkowo nieznane aż do końca XVIII wieku, kiedy to angielscy kupcy zainteresowali się potencjalnymi alternatywami dla trudnych do pozyskania z uwagi na ówczesne konflikty angielsko-francuskie winami z Bordeaux. Kłopoty z transportem i szybkie wpadnięcie Piemontu w orbitę francuskich wpływów spowodowało, że wyścig o miejsce na angielskich stołach wygrały łatwiej dostepne sherry i porto.
Uprawa 'Nebbiolo’ załamała się w drugiej połowie XIX wieku pod wpływem inwazji filoksery. Po opanowaniu epidemii (poprzez wprowadzenie szczepienia na odpornych podkładkach) zastępowano 'Nebbiolo’ innymi szczepami, głownie Barbera.
Szczep znajduje zastosowanie w produkcji bardzo aromatycznych win czerwonych o jasnej barwie i wysokiej zawartości tanin. Wina zazwyczaj wymagają długiego okresu dojrzewania, niezbędnego dla złagodzenia smaku.
Podobnie jak Pinot Noir, 'Nebbiolo’ jest szczepem mało stabilnym genetycznie i podatnym na mutacje. Znane jest około 40 klonów 'Nebbiolo’, z czego najbardziej popularne są trzy – Lampia, Michet i Rosé Nebbiolo. Lampia jest klonem o najlepszych możliwościach adaptacji do różnych siedlisk. Michet, uważany za efekt porażenia roślin 'Nebbiolo’ wirusem, rośnie najmniej bujnie i daje najmniejsze plony, przez co ceniony jest przez producentów silnie aromatycznych win o skoncentrowanym smaku. Rosé Nebbiolo obecnie jest mniej popularny, gdyż daje wina o szczególnie jasnej, niemal różowej barwie.
W Lombardii 'Nebbiolo’ znane jest pod nazwą Chiavennasca, w Dolinie Aosty zaś jako Picutener. W niektórych rejonach Piemontu używana jest nazwa Spanna.
'Nebbiolo’ jest szczepem o długim okresie wegetacji – jako jeden z pierwszych kultywarów rozwija pąki a dojrzewa po połowie października, jako jeden z ostatnich. Z tego względu bywa sadzony na najkorzystniejszych klimatycznie częściach winnic, na stanowiskach osłoniętych od wiatru a jednocześnie silnie nasłonecznionych. Szczep, zwłaszcza w warunkach deszczowego końca maja i czerwca ma tendencje do tworzenia luźnych gron, o nierównomiernej wielkości owocach (fr:Millerandage). 'Nebbiolo’ bardzo źle znosi również deszczową jesień. Najlepiej udaje się w lata ciepłe i suche, kiedy rośliny mogą wytworzyć dostateczną ilość cukrów w gronach dla zbalansowania wysokiej kwasowości i wysokiego stężenia tanin.
'Nebbiolo’ rośnie najlepiej na podglebiu wapienno marglowym, choć udaje się również na glebach piaszczystych, porfirowych, granitowych i łupkowych.
W swojej ojczyźnie szczep wchodzi w skład win produkowanych we wielu apelacjach DOC i DOCG. Najbardziej znane to Barolo, Barbaresco, Gattinara, Carema, Ghemme i Roero. Obecnie szczep uprawia się na około 3%[4] powierzchni winnic Piemontu, czyli około 5000 ha.
Niewielkie ilości 'Nebbiolo’ uprawia się w Lombardii (apelacja DOC Valtellina)[5] i Dolinie Aosty (apelacja DOC Carema)[6].
W rejonie Mittelburgenland istniały na przełomie XX i XXI wieku eksperymentalne nasadzenia 'Nebbiolo’.
Szczep trafił do Stanów Zjednoczonych wraz z włoskimi imigrantami w XIX wieku, lecz został wyparty przez merlot i cabernet sauvignon. Obecnie uprawiany jest na niedużą skalę w stanie Waszyngton i Dolinie Kalifornijskiej. Trwają próby znalezienia odpowiednich siedlisk dla 'Nebbiolo’ w Australii.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Negro Amaro’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Negro Amaro’ | |
Negroamaro, Negro amaro, Negro Amaro – czerwony szczep winorośli, pochodzący z południowych Włoch i uprawiany przede wszystkim w Apulii. Odmianę negro amaro powszechnie sadzono tam już od VI w. p.n.e. i dopiero z czasem zyskała obecną nazwę. Odgrywa ważną rolę we włoskim winiarstwie: wśród czerwonych szczepów lokuje się pod względem powierzchni upraw z 16 800 ha na piątym miejscu, a wśród wszystkich na ósmym.Jagody mają niemal czarny odcień skórek, który dał nazwę szczepowi (negro). Choć amaro w języku włoskim znaczy gorzki, to równie prawdopodobnym źródłem tego członu nazwy jest greckie słowo maru (czarny).Jeszcze w 1990 roku powierzchnia upraw była niemal dwukrotnie wyższa (31 400 ha). Mimo to nadal negroamaro stanowi najważniejszą odmianę w Apulii, tzw. obcasie włoskiego buta.
Wina klasy DOC z negroamaro są wytwarzane w ramach apelacji Salice Salentino DOC oraz Alezio, Brindisi, Copertino, Galatina, Nardò, Rosso di Cerignola i Squinzano
Popularne są także regionalne wina klasy Indicazione geografica tipica (np. IGT Salento).
Czerwone wino z negroamaro jest intensywnie czerwono-rubinowe, wonne, o pełnym i intensywnym, lekko korzennym smaku i dość wysokim poziomie alkoholu. Negro amaro bywa mieszane z innymi odmianami, np. tradycyjnie z malvasia nera w winach salice salentino, copertino, nardò i innych albo z uva di troia (w rosso di cerignola). Grona winifikuje się także na wina różowe.
Winorośl negro amaro jest znana także pod innymi nazwami: abbruzzese, abruzzese, albese, amaro nero, amaronero, arbese, arbise, jonico, lacrima, lacrimo, mangia verde, mangiaverde, mangiaverme, morese, negra della lorena, nero amaro, nero leccese, nicra amaro, niuri maru, niuru maru, san lorenzo, san marzuno, uva cane.
Nero d’avola (wł. „czerń z Avoli”) jest czerwoną odmianą winorośli, przypuszczalnie pochodzącą z Sycylii i popularną w południowych Włoszech. Miejscowi nazywają ją często „Principe Siciliano” (sycylijski książę).
Powierzchnia upraw obejmuje ok. 14 000 ha. Nero d’avola jest główną odmiana uprawianą na Sycylii. Nazwa pochodzi od miasta Avola na południu wyspy. Znana jest także pod nazwą calabrese, sugerującą pochodzenie z Kalabrii, ale spotykana jest tam rzadko. Odmiana lubi gorący i suchy klimat, mimo to pojedyncze poletka można spotkać nawet w Szwajcarii (0,1 ha, stan na 2007). Największym uznaniem cieszą się jednak wina sycylijskie, z okolic Noto (m.in. Buonivini, Bufalefi i Maccari) oraz Pachino w prowincji Syrakuzy.
Nero d’avola zwykle była bazą dla cuvées z francuskimi odmianami cabernet sauvignon, merlot i syrah. W ostatnich latach coraz częściej produkuje się wina o stuprocentowej zawartości nero d’avola, na bazie winogron o świadomie ograniczanych zbiorach, dla osiągnięcia większej gęstości aromatu. Wino jest przeważnie intensywnie ciemnoczerwone, niemal przechodzące w czerń (stąd nero w nazwie) i skoncentrowane, o miękkich taninach i kwasowości pozwalającej na starzenie. Charakterystyka porównywalna jest z shirazami z Nowego Świata.
Czasami dla określenia odmiany używa się nazw calabrese de calabria i calabrese d’avola.
Nuragus – biała odmiana winorośli, występująca tylko na Sardynii.
Przypuszcza się, że szczep nuragus sprowadzili na Sardynię Fenicjanie. Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od nuragów, starożytnych kamiennych budowli cywilizacji nuragijskiej z epoki neolitu, spotykanych na całej wyspie.Odmiana dobrze adaptuje się do różnych rodzajów podłoży. Szczególnie rozpowszechniona jest w prowincji Cagliari, gdzie ma prawo do apelacji DOC Nuragus di Cagliari. Duże obszary upraw znajdują się także w prowincjach Sassari i Nuoro. W 1999 roku zarejestrowano 8667 ha winnic.
Winorośl dojrzewa późno, rozrasta się średnio szybko i dostarcza wysokich plonów. Z odmiany nuragus wytwarza się przeważnie proste, białe wina o bladej barwie i niewyróżniającej się jakości, dobrze harmonizujące z owocami morza. Aromat przywołuje kwaśne jabłka i migdały. Producenci stawiający na jakość, którzy kosztem zmniejszenia plonów potrafią ukazać pełen potencjał odmiany są nieliczni.
Szczep jest znany także pod następującymi nazwami: abbondosa, abboudossa, abbsudosa, abundans, aksina de marjian, aksina de popurus, axina de margiai („lisia winorośl”), axina de popurus („winorośl ubogich”, ze względu na wysoką plenność), axina scacciadeppidus, bruscu biancu, garnaccia, granazza, lacconargiu, malvasia di luras, meragus, nuragus blanc de sardaigne, nuragus moscadeddu, nuragus moscatello i nuragus trebbiana.
Pecorino jest starym białym szczepem winorośli, spotykanym jedynie w środkowych Włoszech – w regionach Abruzja (prowincje Chieti, L’Aquila i Teramo), Lacjum (prowincja Rieti), Marche (prowincje Ancona, Ascoli Piceno i Macerata) oraz Umbria. W 1999 roku obszar upraw wynosił 213 ha.Odmiana pecorino rośnie szybko i wcześnie dojrzewa, jednak poziom zbiorów jest niejednorodny. Wina produkowane z winogron charakteryzują się silną nutą owocową i zauważalną kwasowością, która pozwala na starzenie. Pecorino jest odmianą spotykaną w kilku apelacjach klasy DOC – jest obowiązkowym składnikiem win falerio dei colli ascolani i offida (w wariancie pecorino), może także wchodzić w skład innych win, gdzie dopuszcza się dodatek lokalnych białych odmian, np. controguerra. W handlu spotyka się także wina z winogron pecorino innych kategorii, np. IGT.
Zarejestrowano następujące synonimy odmiany pecorino: arquitano, biancuccia, bifolchetto, bifolco, dolcipappola, forcese, forconese, lanzesa, moscianello, mosciolo, mostarello, norcino, pecorella, pecori, pecorina, pecorina arquatanella, pecorino bianco, pecorino de arquata, pecorino di osimo, piscianelo, piscianino, promotico, striccarella, trebbiano viccio, uva cani, uva degli osti, uvarella, uvina, vecia, verdicchio bastardo bianco i vissanello.
Pinot gris – biały szczep winny z gatunku Vitis vinifera pochodzący z Francji. Uważany jest za mutację szczepu Pinot noir. Nazwa pochodzi od francuskiego słowa pinot oznaczającego szyszkę (najprawdopodobniej z uwagi na kształt gron) i przymiotnika gris (szary – jakkolwiek grona mają najczęściej ciemnoróżowe zabarwienie).
Szczep pochodzi z Burgundii (gdzie w Średniowieczu znany był pod nazwą Fromenteau), skąd rozprzestrzenił się na inne europejskie kraje. W roku 1300 dotarł do Szwajcarii i dalej do Włoch, gdzie występuje pod nazwą Pinot grigio. W 1375 mnisi cystersi sprowadzili sadzonki szczepu do Węgier (pierwsze nasadzenia w Badacsony nad Balatonem), gdzie znany był pod nazwą Szürkebarát. W 1711, niemiecki kupiec Johann Seger Ruland znalazł dziko rosnące krzewy winorośli na polach Palatynatu. Wino wyprodukowane z tych winorośli trafiło do handlu pod nazwą Ruländer – później ustalono, że krzewy te to zdziczałe rośliny Pinot gris. Obecnie w Niemczech używa się równolegle terminów Ruländer (dla win półsłodkich) lub Grauburgunder (dla win wytrawnych). W Czechach i na Słowacji szczep znany jest pod nazwą Rulandské šedé.
Podstawowy szczep Alzacji, uprawiany na 14,7% obszaru winnic (dane z 2007). Wina produkowane w Alzacji z tego szczepu znane były do końca ubiegłego wieku pod nazwą Tokay d’Alsace. Nazwa mylna – Pinot gris nie ma nic wspólnego ze szczepami, z których wytwarza się wino Tokaj (Furmint, Hárslevelű, Sárga Muskotály, Orémus), została nadana w XVI wieku z przyczyn prestiżowo – marketingowych. Przed akcesem Węgier do Unii Europejskiej osiągnięto porozumienie, na mocy którego nazwa Tokaj została zastrzeżona dla win węgierskich z regionu Tokaj.
Oprócz Alzacji szczep Pinot gris uprawiano również w XVIII i XIX wieku na terenie Burgundii, Szampanii i Doliny Loary. Jednak słabe i zawodne plony spowodowały zanik uprawy tego szczepu poza Alzacją, gdzie znalazł on sprzyjające warunki klimatyczne i glebowe.
Szczep znany jest pod nazwą Pinot grigio i jest szczególnie popularny w północnych regionach kraju, takich jak Trydent-Górna Adyga i Friuli-Wenecja Julijska. Włoskie wina z tego szczepu, w porównaniu z alzackim Pinot gris charakteryzują się jaśniejszym, słomkowo-żółtym kolorem.
Grauburgunder (Ruländer) zajmuje 4,3% powierzchni niemieckich winnic (4413 ha według danych z roku 2007[2]) i jest czwartym pod tym względem białym szczepem winorośli. Szczególnie popularny jest w Badenii (1636 ha), Hesji (1153 ha) i Palatynacie (1044 ha).
Szczep ten, pod nazwą Ruländer uprawiany jest na 293 ha, czyli 0,6% powierzchni winnic.
Od początku XXI wieku Pinot gris zyskuje na popularności w USA (Oregon, Kalifornia), Australii i Nowej Zelandii
Pinot noir – czerwona odmiana winorośli wykorzystywana w przemyśle winiarskim. Terminem tym określa się również wina wyprodukowane z tego szczepu. Inne spotykane nazwy to Spätburgunder, Pinot Nero, Blauburgunder, Salvagnin, Salvagnin Noir, Pinot tinto, Kisburgundi Kék, Rounci, Burgundac Crni.
Odmiana o liściach mniejszych niż cabernet sauvignon, ale większych niż syrah. Grona małe, zwarte, stożkowo-cylindryczne, podobne nieco do szyszek. Uważa się, że etymologia nazwy pinot pochodzi właśnie od szyszkowatego kształtu gron. W uprawie ma tendencję do tworzenia wąskich, niezbyt rozłożystych krzewów. Owoce wrażliwe na szarą pleśń, liście podatne na mączniaka i wirusa wachlarzowatości winorośli. Preferuje gleby wapienne, nie lubi zbyt wysokich temperatur w uprawie. Powoduje to, że pinot noir ma opinię szczepu trudnego i kapryśnego, zarówno w uprawie, jak i winifikacji. Najbardziej naturalnym zastosowaniem dla niego jest produkcja wina czerwonego, mającego charakterystyczny, pełny i bogaty, ale nie ciężki smak. Daje wina zazwyczaj o jaśniejszym kolorze niż inne szczepy czerwone. W młodym 'pinot noir można wyczuć najczęściej nuty czerwonych owoców (wiśnia, truskawka, malina, czerwona porzeczka). Starzejące się wino nabiera aromatów korzennych (wanilia, kokos, dym, dąb, cedr, skóra, trufle, cygara – w zależności od beczek użytych do starzenia wina). Produkuje się z niego również wina różowe, a także białe typu vin gris (wina produkowane z soku, bez udziału skórki owocow).Odmiana pinot noir pochodzi z francuskiego regionu Burgundii, zaś jego uprawa znana jest od dwóch tysięcy lat. U Columelli w De re rustica znajduje się (bardzo zbliżony do charakterystyki współczesnego Pinot noir) opis winorośli uprawianych na terenie obecnej Burgundii w I wieku naszej ery. Nie jest znane jej pochodzenie.
Austriaccy naukowcy sugerują, że pinot noir może być efektem skrzyżowania szczepów pinot meunier i traminer, pogląd ten jednak nie znalazł uznania wśród innych enologów. Pinot meunier jest identyczny genetycznie z pinot noir, różniąc się jedynie mutacją komórek naskórka (chimera epidermalna) wywołującą owłosienie wierzchołków pędów i nieco bardziej kompaktowy wzrost.
Pinot gris jest mutantem somatycznym (pączkowym) szczepu pinot noir, o jasnej barwie owoców. Pinot blanc jest najprawdopodobniej dalszą mutacją szczepu pinot gris. Profile DNA wszystkich szczepów z grupy pinot (gris, blanc, moure i teinturier) są niemal identyczne[3].
Inny biały mutant pinot noir został wyodrębniony w Burgundii w 1936 i jest uprawiany obecnie na małą skalę pod nazwą pinot gouges (za nazwiskiem hodowcy).
Pinot liébault jest mutantem o ciemnych owocach, o wyższych i bardziej stabilnych plonach niż pinot noir. Szczep ten jest uprawiany w niektórych częściach Burgundii i wzmiankowany w regułach AOC.
Pinot wrotham jest angielskim mutantem pinot noir, charakteryzującym się jasnym owłosieniem górnej powierzchni liści i szczególną odpornością na mączniaka. Szczep ten został pozyskany ze stanowiska w miejscowości Wrotham w hrabstwie Kent. Według spekulacji brytyjskich enologów winorośl ta najprawdopodobniej została zaintrodukowana w czasach rzymskich. Od pinot meunier różni się wcześniejszym dojrzewaniem i wyższą zawartością cukru. W latach 80 XX wieku pinot wrotham został sprowadzony do Kalifornii (dolina Napa).
Pinot noir ma długą historię uprawy i wydaje się być szczepem szczególnie podatnym na mutacje. W samej Francji istnieje bardzo wiele lokalnych odmian pinot noir, z czego ponad 50 jest oficjalnie wyróżnionych i opisanych.
Gamay beaujolais (nie mylić z gamay) jest wcześnie dojrzewającym, kalifornijskim klonem pinot noir, uprawianym jedynie w Nowym Świecie. Frühburgunder (pinot noir précoce) jest innym, wcześnie dojrzewającym klonem pinot noir, być może identycznym z gamay.
W wiekach średnich w północno-wschodniej Francji uprawne formy pinot noir krzyżowały się spontanicznie z innym powszechnie wówczas uprawianym szczepem gouais blanc. Potomstwo tych krzyżowek charakteryzowało się sporym wigorem (typowym dla hybryd pomiędzy oddalonymi od siebie genetycznie formami rodzicielskimi). Mieszańce te dały początek wielu uprawianym do dziś szczepom, między innymi chardonnay, aligoté, auxerrois, gamay i melon.
W 1925 w Afryce Południowej pinot noir został skrzyżowany ze szczepem cinsaut (znanym lokalnie pod nazwą hermitage). Uzyskano w ten sposób odmianę pinotage.
Impulsem rozwoju produkcji wina w Burgundii we wczesnym średniowieczu był rozkwit życia monastycznego: wino potrzebne było do celów liturgicznych, a brak dostępu do morza ograniczał możliwości łatwego importu. Pierwszy zapis o nadaniu klasztorowi na własność winnicy pochodzi z czasów króla Guntrama z roku 579, lecz dopiero w czasach pierwszych Karolingów powstają duże przyklasztorne winnice (cystersi w Cluny i benedyktyni w Cîteaux). W 1395 książę Burgundii Filip II Śmiały wydał edykt zakazujący uprawy konkurencyjnego szczepu gamay na terenie księstwa. W ten sposób pinot noir został głównym czerwonym szczepem uprawianym w Burgundii. Choć reguły niektórych burgundzkich AOC dopuszczają 15% udział soku z białych szczepów (chardonnay, pinot blanc, pinot gris), to w praktyce czerwony burgund produkowany jest niemal wyłącznie ze szczepu pinot noir. Według danych z roku 2007 powierzchnia uprawy pinot noir w Burgundii wynosiła 10 499 hektarów, co stanowi 36% powierzchni wszystkich winnic w Burgundii.
W Alzacji pinot noir jest jedynym uprawianym szczepem czerwonym. Najczęściej produkuje się z niego lekkie wino różowe, choć znana jest również jego ciemniejsza wersja (pinot noir rouge). Pinot noir w 2008 zajmował 9,6% powierzchni winnic alzackich (1 491 hektarów), produkując 108 326 hl win.
We francuskim departamencie Jura pinot noir jest jednym z trzech uprawianych szczepów czerwonych i jest uzywany do produkcji lekkich win czerwonych, zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu ze szczepami poulsard i trousseau. Powierzchnia uprawy nie przekracza 185 ha.
W Szampanii pinot noir jest używany jako dodatek przy produkcji win musujących produkowanych ze szczepów chardonnay i pinot meunier. Bywa również przerabiany w czystym składniku. Takie szampany określa się terminem blanc de noirs. Powierzchnia uprawy pinot noir w Szampanii w 2008 roku wynosiła 12 503 ha.
W Dolinie Loary pinot noir uprawiany jest w apelacjach Sancerre, Menetou-Salon, Reuilly i Touraine. Tworzy lekkie, owocowe wina, spożywane najczęściej nieco schłodzone.
Poza Francją szczep ten uprawia się w Austrii, Szwajcarii, Hiszpanii, Niemczech, na Węgrzech, w Mołdawii ,w Australii, Nowej Zelandii, RPA, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Chile.
Riesling to biała odmiana winorośli pochodząca z doliny Renu w Niemczech. Jest aromatycznym gatunkiem winorośli o kwiatowym, niemal perfumowanym bukiecie i wysokiej kwasowości. Wykorzystywany jest do produkcji win wytrawnych, półsłodkich i musujących. Rieslingi zazwyczaj są czyste odmianowo i nie są poddawane dojrzewaniu w dębowych beczkach. W roku 2004 oszacowano, że riesling jest dwudziestą najczęściej uprawianą odmianą winorośli (łączny areał 48,7 tys. hektarów z tendencją rosnącą), jednak pod względem ważności wśród białych win gatunkowych plasuje się zazwyczaj w obrębie pierwszej trójki razem z odmianami chardonnay i sauvignon blanc. Riesling cechuje się wysoką ekspresją terroir, co oznacza, że na właściwości rieslingów wyraźnie wpływa miejsce, z którego pochodzą owoce.
Riesling, z wynikiem 20,8% i 21 tys. ha, był najpowszechniej uprawianą winoroślą w Niemczech w roku 2006, jak również we francuskiej Alzacji, gdzie stanowił 21,9% upraw, zajmujących 3 350 hektarów. Rejony upraw o znacznej powierzchni znajdują się także w Austrii, Czechach, Luksemburgu, północnych Włoszech, Australii, Nowej Zelandii, regionie Finger Lakes w USA, w Kanadzie, RPA, Chinach i na Ukrainie. Miejscami uprawy rieslinga są głównie chłodne regiony i lokalizacje.
Riesling ma długą historię, istnieje kilka pisemnych wzmianek o odmianie z XV wieku i późniejszych, jednak nazwa gatunku w nich zawarta różni się pisownią. Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z 13 marca 1435 roku, kiedy w Rüsselsheim (niewielkim księstwie nad Renem, w pobliżu dzisiejszego regionu Rheingau) podczas inwentarzu magazynu grafa Jana VI z Katzenelnbogen odnotowano rachunek za sadzonki rieslinga w winnicy w wysokości 22 szylingów (22 ßumb seczreben Rießlingen in die wingarten). Pisownia rießlingen pojawia się też w wielu innych ówczesnych dokumentach. Współczesna pisownia riesling została udokumentowana po raz pierwszy w 1552 roku, kiedy o odmianie wspomniał Hieronim Bock w swoim napisanym w języku łacińskim zielniku.
Na mapie alzackiego Kintzheim z 1348 roku widnieje napis zu dem Russelinge, jednak nie ma pewności, czy zwrot odnosi się do odmiany winorośli. Nazwa gatunku rissling została udokumentowana w Alzacji w 1477 roku. Austriacy z Wachau utrzymują, że nazwa rieslinga pochodzi od tamtejszego potoku Ritzling i określanej w ten sam sposób niewielkiej winnicy. Jednak przekonanie to nie jest powszechne, ze względu na brak dowodów na jego poparcie.
Niegdyś można było spotkać się z przekonaniem, że riesling wywodzi się od dzikich odmian winorośli znad Renu, brakowało jednak dowodów by uznać je za fakt. Niedawne badania DNA przeprowadzone przez Ferdinanda Regnera wykazały, że jednym ze źródeł powstania rieslinga jest gouais blanc, odmiana znana w Niemczech pod nazwą weißer heunisch, aktualnie rzadko spotykana, jednak w czasie średniowiecza uprawiana na szeroką skalę przez francuskie i niemieckie włościaństwo. Drugim źródłem jest krzyżówka traminera z dziką odmianą winorośli. Ze względu na długą udokumentowaną historię niemieckich upraw gouais blanc, zwanego również heunishem, jak i traminera, przyjmuje się, że korzenie rieslinga znajdują się w dolinie Renu, każda z tych odmian przybyła z innej strony Adriatyku. Skrzyżowanie mogło nastąpić jeszcze w trakcie podróży.
Pojawiały się również niepoparte dowodami sugestie, że poprzednikiem powszechnego „białego” rieslinga jest jego czerwona wersja[10]. Minimalne różnice genetyczne pomiędzy białym i czerwonym rieslingiem są najprawdopodobniej analogiczne do różnic między odmianami pinot noir i pinot gris.
Rieslingi często są poddawane konsumpcji jako młode wino, na tym etapie jest ono owocowe i aromatyczne, może uwalniać aromaty zielonych lub innych jabłek, grejpfruta, brzoskwini, agrestu, miodu, kwiatu róży czy świeżo ściętej trawy, zazwyczaj również ma rześki smak spowodowany wysoką kwasowością. Wysoka kwasowość i gama smakowa rieslinga sprawiają, że wino nadaje się do długiego leżakowania. Michael Broadbent, ekspert winiarski o międzynarodowej renomie, zajmuje się oceną wieloletnich niemieckich rieslingów, niektóre liczą sobie setki lat. Słodkie rieslingi, takie jak niemiecki trockenbeerenauslese, w szczególności nadają się do długiego przechowywania w piwnicach, jako że zawierają wysoki poziom cukru, który stanowi dodatkową konserwację. Niemniej, wysokiej jakości wytrawny lub też inny typ rieslinga jest w stanie nie tylko przetrwać, ale też zachować przyjemny smak, licząc sobie nawet przeszło 100 lat.
Kolekcja niemieckich win, również wyprodukowanych z odmiany riesling, znajduje się w ratuszu niemieckiego miasta Bremy, najstarsze mieszczące się tam wino beczkowe pochodzi z rocznika 1653.
Bardziej powszechnymi okresami leżakowania rieslinga są: 5–15 lat w przypadku wina wytrawnego, 10–20 lat dla półsłodkiego i 10–30+ dla win słodkich.
Z wiekiem w winach riesling często pojawia się nuta benzynowa(fr. goût de pétrole), którą można również kojarzyć z naftą, olejem lub gumą. Jest to nieodzowny element bukietu dojrzałego rieslinga, poszukiwany przez wielu koneserów wina, jednak na osoby nieprzyzwyczajone do specyficznego smaku oraz dla tych, którzy wolą młode i owocowe aromaty, może działać odpychająco. Zdaje się, że negatywne nastawienie do bukietu dojrzałego rieslinga i preferowanie młodych win z tej odmiany, jest bardziej obecne w obrębie Niemiec, niż w Alzacji czy na rynkach eksportowych. Niektórzy z niemieckich producentów, szczególnie ci, którym zależy na ilości, zaczęli wręcz uważać nuty naftowe za defekt, którego starają się unikać. W tym duchu, niemiecki Instytut Wina radykalnie zdecydował się na pominięcie wzmianki o „naftowym” jako ewentualnym aromacie umieszczonym na niemieckojęzycznym Winiarskim Kole Aromatów, specjalnie zaadoptowanym do niemieckich win. Stało się tak pomimo faktu, że twórczyni koła, profesor Ann C. Noble, zawarła naftę w jego pierwotnej wersji.
Uważa się, że aromat benzynowy jest wynikiem związku 1,1,6-trimetylo-1,2-dihydronaftalen (TDN), który tworzy się z prekursorów kartenoidowych w hydrolizie kwasów w czasie dojrzewania wina. Potencjał do rozwoju TDN i aromatu benzynowego podczas procesu starzenia uwarunkowany jest początkowym stężeniem prekursorów występujących w danym winie. Zgodnie z wiedzą o wytwarzaniu karotenoidów w winogronach, do czynników, w obecności których może występować przyrost zasobu TDN należą:
W uzyskaniu wysokiej jakości rieslingów mają brać udział te same czynniki, więc prawdopodobieństwo wystąpienia nut benzynowych jest większe w najlepszych winach, niż w zwykłych, pochodzących z winnic o wysokiej wydajności. Chodzi tu głównie o lokalizacje w tak zwanym „nowym świecie” (czyli poza Europą), gdzie powszechnie stosuje się irygację.
Najdroższymi rieslingami są wina deserowe z późnego zbioru, winogrona stosowane do ich wytworzenia pozostają na krzakach o wiele dłużej, niż zwykle ma to miejsce. W wyniku ewaporacji spowodowanej grzybem Botrytis cinerea („szlachetna pleśń”) lub też przez zmrożenie, tak jak w przypadku wina lodowego (niem. Eiswein), woda z gron zostaje usunięta a wytworzone wino zyskuje wyczuwalną na podniebieniu bogatą strukturę. Te gęste wina zawierają w sobie więcej cukru (w skrajnych sytuacjach setki gramów na litr), mają podwyższoną kwasowość (aby zachować równowagę z cukrem) oraz są bardziej aromatyczne i złożone. Wszystkie wymienione elementy tworzą jedno z najbardziej długowiecznych białych win. Korzystne działanie pojawiającej się na owocach rieslinga „szlachetnej pleśni”, odkryto w winiarni Schloss Johannisberg pod koniec XVII wieku. Na zbieranie gron rieslinga niezbędne tam było pozwolenie z klasztoru w Fuldzie (winnica należała do zakonu), które nadeszło zbyt późno i winogrona zaczęły gnić; okazało się, że wino wytworzone z takich owoców nie straciło na jakości.
Riesling jest odmianą winorośli, która w znakomity sposób potrafi oddać charakter terroir, na którym wzrasta. W szczególny sposób nadaje się do uprawy na glebie łupkowej i piaszczystej glinie.
Riesling jest wiodącą odmianą winorośli w swym rodzimym kraju[21]. Robione z niego wino słynie z charakterystycznej „transparentności” w smaku i ekspresji terroir, jak również ze zbalansowanych owocowych i mineralnych aromatów. Na terenie Niemiec dojrzewanie rieslinga rozpoczyna się przy końcu września i trwa do ostatnich dni listopada, natomiast późny zbiór może mieć miejsce nawet w styczniu.
Trzema ogólnymi cechami niemieckiego rieslinga są rzadkie mieszanie z innymi typami wina, niemal zupełny brak wystawienia na działanie drożdży i brak ekspozycji na wpływ aromatów dębowych (chociaż niektórzy winiarze stosują fermentację w „neutralnych” beczkach dębowych). Niemniej jednak winiarze z regionów takich jak Palatynat (Pfalz) i Baden, eksperymentują z leżakowaniem w nowych beczkach dębowych. Wyższe temperatury panujące w tych regionach owocują cięższymi winami o większej zawartości alkoholu, które dobrze współgrają z aromatem nowego drewna dębowego. Młody niemiecki riesling prezentuje pojedyncze, wyraziste aromaty, jednak wraz z dojrzewaniem, w szczególności w okolicy dziesiątego roku, ulega harmonizacji.
W Niemczech bardzo ważnym czynnikiem w procesie produkcji wina jest obecna w okresie zbioru zawartość cukru w owocach i przyznawana na tej podstawie ocena poziomu naturalnej słodyczy wina, tak zwany prädikat. Równie ważne dla hodowców winorośli jest zachowanie odpowiedniego balansu kwasowości między kwasem jabłkowym o zielonych tonach a bardziej cytrusowym kwasem winowym. Jeśli rok jest chłodny, niektórzy hodowcy mogą czekać ze zbiorem aż do listopada w nadziei na osiągnięcie możliwie maksymalnej dojrzałości winogron, oraz na pojawiający się w jej następstwie kwas winowy.
Zanim do winiarni weszła technologia, która umożliwia stabilizację termiczną, niskie temperatury w okresie zimy w regionach na północy Niemiec utrudniały fermentację, co w rezultacie pozostawiało wina z ich naturalnym poziomem cukru oraz niską zawartością alkoholu. Następnie, zgodnie z lokalną tradycją, nadchodzi w regionie Mozela czas na przelanie wina do wysokich, zwężających się ku górze, zielonych butelek, w kształcie kojarzonym często z winem reńskim. Butelki stosowane przy produkcji rieslinga w regionie Renu są jednak w kolorze brązowym.
Riesling jest winoroślą najchętniej używaną do produkcji niemieckiego wina musującego Deutscher Sekt.
Niemieckie rieslingi obejmują szeroki wachlarz smaków, od słodkiego przez półwytrawne (halbtrocken), do wytrawnego (trocken). Winogrona z późnego zbioru mają warunki do długiego dojrzewania, przez co umożliwiają wyprodukowanie bardzo słodkich win deserowych klasy beerenauslese (BA) i trockenbeerenauslese (TBA).
Jak podają źródła historyczne, niemiecka odmiana winorośli zaczęła być uprawiana w Alzacji najpóźniej w 1477 roku, kiedy to jakość rieslinga wychwalał sam książę Lotaryngii. Odmiana pokrywa obecnie ponad jedną piątą alzackich winnic, głównie w departamencie Górnego Renu. Jednoodmianowy alzacki riesling znacznie różni się od produkowanego u sąsiadów niemieckiego rieslinga. Częściowo odpowiedzialna jest za to różnica w ziemi. Gliniasta gleba Alzacji jest bardziej wapienna od łupkowej kompozycji podłoża w Rheingau. Styl produkcji wina również jest odmienny; mieszkańcy Alzacji preferują metody ukierunkowane na zaspokojenie francuskich oczekiwań, czyli takie, których efektem są wina o większej zawartości alkoholu (zazwyczaj około 12%) oraz bardziej pełne, ze względu na dłuższy czas przechowywania w stalowych zbiornikach. Powstałe wino nigdy nie dojrzewa w dębowych beczkach. Alzackie rieslingi mogą zostać poddawane szaptalizacji, czyli procesowi podczas którego do moszczu dodany zostaje cukier, co prowadzi do zwiększenia zawartości alkoholu, zabieg ten jest natomiast zabroniony przez niemieckie prawo winiarskie.
W przeciwieństwie do innych win alzackich, rieslingi zazwyczaj nie są przeznaczone do konsumpcji jako wina młode, mimo to wiele z nich smakuje najlepiej w pierwszych latach dojrzewania. Alzackie rieslingi są zwykle bardzo wytrawne, o odświeżającej kwasowości. Są to wina gęste, otulające podniebienie. Wina te starzeją się wyjątkowo dobrze, dojrzewanie wysokiej jakości dobrych roczników trwa do 20 lat. Jest to korzystne, jako że aromaty alzackiego wina często rozkwitają dopiero po trzech latach, ukazując bardziej miękkie i owocowe aromaty[28]. Riesling jest odmianą bardzo odpowiednią do późnych zbiorów (fr. Vendange Tardive) i do poddawania działaniu szlachetnej pleśni (fr. Sélection de Grains Nobles), cechuje się również dobrym balansem słodyczy i kwasowości.
Riesling wraz z odmianami muscat, gewürztraminer and pinot gris jest winoroślą, którą można sadzić w obrębie Alsace grand cru.
W 1838 roku William Macarthur zasadził sadzonki rieslinga niedaleko Penrith w Nowej Południowej Walii. Aż do wczesnych lat 90. XX wieku, kiedy mocno wzrosła popularność gatunku chardonnay, riesling był najczęściej sadzoną białą odmianą winorośli w Australii. Odmiana w dalszym ciągu bujnie obrasta tereny Clare Valley, szczególnie regionów miasteczka Watervale i wokół Polish Hill River oraz chłodniejszego Eden Valley i High Eden. Riesling zyskuje na popularności w regionach Albany, Frankland River i Porongorup leżących w Australii Zachodniej. Cieplejszy australijski klimat sprawia, że winogrona mają grubszą skórkę, czasem nawet siedmiokrotnie, w stosunku do winogron niemieckich. Winogrona dojrzewające na lekkiej, przepuszczalnej glebie, która składa się z czerwonej gleby pokrywającej wapienne i łupkowe podłoże. Warunki te dają w rezultacie wiotkie wino, które z czasem nabiera ciepłych, miodowych i wapiennych aromatów i smaków. Australijskie rieslingi fermentują zwykle w niskich temperaturach, w zbiornikach ze stali nierdzewnej, gdzie nie zachodzi utlenianie wina; po niedługim czasie następuje butelkowanie.
Australijskie rieslingi ceni się za oleistą strukturę i cytrusowe aromaty podczas pierwszych lat, a także za gładką równowagę pod względem świeżości i kwasowości w miarę ich dojrzewania. Rieslingi z owoców dotkniętych szlachetną pleśnią odznaczają się niesamowitą złożonością nagromadzonych aromatów, która jest przychylnie porównywana do marmolady cytrynowej.
W Nowej Zelandii riesling został posadzony poraz pierwszy w latach 70. XX wieku i wspaniale rozwinął się w nieco chłodnym klimacie okolic Marlborough, a także, w regionie Nelson, z przeznaczeniem na późny zbór. W porównaniu z australijskim rieslingiem, wina z Nowej Zelandii są lżejsze i bardziej delikatne, z szerokim wachlarzem od słodkich do wytrawnych. Ostatnimi czasy środkowe Otago, siedlisko win klimatu chłodnego, stało się kolejnym obszarem wydającym wina, na które silny wpływ ma terroir.
Riesling jest tu drugą wiodącą odmianą białych winogron zaraz po rodzimej grüner veltliner. Austriacki riesling jest gęsty, otulający podniebienie, łączy w sobie bardzo wyrazisty smak z apetycznie kuszącym aromatem. Znakiem rozpoznawczym austriackiego rieslinga jest długi finisz, zawierający szczyptę białego pieprzu. Najlepiej rozwija się w chłodnym klimacie i na przepuszczalnej granitowej i mikowej glebie doliny Wachau, gdzie winiarskie prawa austriackie zezwalają na irygację. Zawartość alkoholu w tutejszym rieslingu jest wysoka, maksymalną wartość osiąga po 5 latach i wynosi zazwyczaj 13%. Austriacki riesling nie jest kojarzony ze słodyczą, zazwyczaj jest to wino wytrawne, z winogron rzadko dotkniętych szlachetną pleśnią.
Winorośl z odmiany riesling przywieźli tu ze sobą niemieccy imigranci pod koniec XIX wieku, w celu potwierdzenia, że jest „prawowitym” niemieckim rieslingiem, nadali jej nazwę johannisberg riesling. Nowy Jork był jednym z pierwszych miejsc na terenie USA, gdzie zajęto się produkcją rieslinga, zwłaszcza region w pobliżu jezior zwanych Finger Lakes. W 1857 roku pojawiły się pierwsze nasadzenia w Kalifornii a w 1871 roku również w stanie Waszyngton.
Głównymi cechami nowojorskiego rieslinga jest jego musująca, lekka struktura z równie lekkim aksamitnym smakiem. Wino to może być dynamiczne, jednak rzadko mocne, posiada wybór od wytrawnych po słodkie. Nowy Jork jest również cenionym producentem wina lodowego o rieslingowej podstawie, chociaż stanowcza większość nowojorskich win lodowych wytwarzana jest z odmian vidalblanc i vignoles.
W Kalifornii riesling pod względem popularności jest daleko w tyle za chardonnayami, zwykle nie jest tam sadzony. Jednak godnym uwagi wyjątkiem jest stabilny rozwój produkcji wysokiej jakości win deserowych z późnego zbioru. Wina z późnego zbioru jak dotąd największy sukces pod względem produkcji osiągnęły w regionach Anderson i Alexander Valley, gdzie pogoda sprzyja rozwojowi szlachetnej pleśni. Kalifornijski riesling jest zwykle miększy, pełniejszy i bardziej zróżnicowany w smaku, niż „typowy” riesling niemiecki.
Na północno-zachodnim wybrzeżu Pacyfiku występują wyraźne różnice w produkcji rieslinga. Winogrona odnotowują wzrost w stanie Waszyngton, ale spadek w sąsiednim Oregonie. Riesling z tego terenu występuje w formie win od wytrawnego, do słodkiego, cechuje się rześką lekkością, która prognozuje łatwość picia. Znajduje się w nim bez trudu wyczuwalne brzoskwiniowo-mineralne zestawienie. Niektórzy waszyngtońscy producenci, tacy jak z winiarni Chateau Ste. Michelle, adaptują niemieckie metody produkcji, a nawet współpracują ze znanymi niemieckimi winiarzami, między innymi z Ernestem Loosenem, by stworzyć najwyższej jakości wina, takie jak Eroica Riesling. Z roczną produkcją przekraczającą 600 000 skrzynek Chateau Ste. Michelle pod względem ilości jest światowym liderem w wytwarzaniu win ze szczepu riesling. W 2007 roku Pacific Rim Winemakers, inna winiarnia północnozachodniego wybrzeża, należąca do Randalla Grahma z winiarni Bonny Doon, zbudowała pierwszy obiekt winiarski w regionie Red Mountain AVA, przeznaczony wyłącznie na produkcję rieslinga.
Odmianę riesling w regionie Ontario stosuje się powszechnie do wina lodowego (Icewine), które słynie ze swojej gamy i złożoności[34]. Region Niagara jest jednym z ważniejszych producentów wina lodowego na świecie, na tym polu dorównuje Niemcom. Z rieslinga wytwarzane są wina z późnego zbioru i niektóre z win musujących, jednak to wytrawne i pół-wytrawne wina stołowe stanowią największy udział w produkcji. Zwykle podczas okresu letniego w regionie utrzymuje się ciepły klimat, który czyni wina bardziej złożonymi, o większej głębi. Co ciekawe, Herman Weiss, założyciel winiarni St. Urbanshoff w regionie Mozela, sprzedając wielu producentom zachodniej Niagary własną odmianę mozelskiego klona rieslinga (obecnie krzaki tych winorośli mają już powyżej 20 lat), został pionierem nowoczesnej uprawy winorośli w regionie Niagara. Ten szczególny klon i letni skwar obecny w regionie Niagara tworzą wyjątkowo jasne wina, które często pojawiają się w różnych ciekawych wersjach wina wytrawnego. Wielu producentów i krytyków wina twierdzi, że najlepsza oferta regionu Niagary pochodzi z regionu Kuesty Niagary, który obejmuje Short Hills Bench, 20 Mile Bench i Beamsville Bench.
W Kolumbii Brytyjskiej riesling jest odmianą powszechnie uprawianą na wino lodowe, stołowe i na wina musujące typu sekt, których godnym uwagi przykładem jest Cipes Brut.
Innymi miejscami, gdzie riesling jest powszechnie uprawiany to: Republika Południowej Afryki, Chile, środkowa Europa, w szczególności Rumunia i Mołdawia.
Podczas produkcji wina delikatna natura winogron rieslinga wymaga specjalnego traktowania podczas zbiorów, aby uniknąć zmiażdżenia lub obtłuczenia skórki. W innym wypadku pęknięta skórka mogłaby wydzielić do soku taniny, dając wyraźnie szorstki smak i naruszając proporcje smaków i aromatów rieslinga.
Owoce i sok z gron rieslinga, które są najlepsze w możliwie „najświeższym” stanie, podczas procesu winifikacji często poddawane są chłodzeniu. Po raz pierwszy, tuż po zbiorze, by zachować delikatny smak winogron. Drugi raz, po przepuszczeniu przez prasę winiarską, niedługo przed fermentacją. Podczas fermentacji wino w zbiornikach ze stali nierdzewnej utrzymuje się w kontrolowanej, chłodnej temperaturze w wysokości od 10 do 18° C. Etap ten różni się od fermentacji win czerwonych, która zachodzi w temperaturze od 24 do 29° C.
W przeciwieństwie do odmiany chardonnay, większość rieslingów nie przechodzi fermentacji jabłkowo-mlekowej. Pozwala to zachować cierpki, kwaśny element wina, która nadaje rieslingowi jego „gaszące pragnienie” właściwości. (Z tego samego powodu również producenci win odmian sauvignon blanc i pinot grigio unikają fermentacji jabłkowo-mlekowej). Riesling często poddawany jest procesowi stabilizacji na zimno, podczas którego wino przechowywane jest w temperaturze niewiele wyższej od zera. Wino przetrzymywane jest w tej temperaturze do czasu, aż wykrystalizuje się znaczna ilość kwasu winowego, który oddzieli się od wina. Zapobiega to skrystalizowaniu kwasu (nazywanego często „winnymi diamentami”) w butelce. Następnie wino zwykle zostaje ponownie przefiltrowane, by oczyścić pozostałe w nim drożdże lub zanieczyszczenia.
Główne elementy składowe, ważne przy uprawie rieslinga, można wyrazić słowami „niespiesznie i nisko” – co oznacza, że idealne warunki zapewnia rieslingowi klimat, który pozwala na długie, powolne dojrzewanie, oraz że nie należy zapominać o prawidłowym przycinaniu, aby utrzymać niską wydajność i wysoką koncentrację smaku.
Dzięki równowadze słodyczy z kwasowością riesling jest winem wszechstronnym pod względem harmonii z jedzeniem. Dobrze współgra z rybami czy wieprzowiną i jest jednym z nielicznych win, które mogą stawić czoła silniejszym smakom i przyprawom kuchni tajskiej czy chińskiej. Kwiaty, egzotyczne owoce i kamienie mineralne (takie jak łupki czy kwarc) są typowymi dla rieslinga aromatami, jednak z upływem czasu, jak już zostało wspomniane, nabiera nuty benzynowej.
Riesling niezmiernie rzadko jest poddawany fermentacji czy dojrzewaniu w nowych beczkach dębowych (chociaż duże, stare, dębowe beczki są często wykorzystywane w Niemczech i Alzacji do przechowywania i stabilizacji win opartych na rieslingu). Ze względu na brak wymienionych czynników, riesling jest zwykle winem lżejszym, a więc nadaje się do szerszej gamy potraw. Wyrazista kwasowość/słodycz obecna w rieslingach wprowadzi równowagę do jedzenia o dużej zawartości soli. W Niemczech riesling jest niekiedy dodawany do gotującej się kapusty, by zniwelować zapach warzywa.
Tak samo, jak w przypadku innych białych win, wytrawnego rieslinga serwuje się schłodzonego do 11 °C. Słodsze rieslingi podawane są często w temperaturze pokojowej.
Istnieje wiele komercyjnych klonów rieslinga, o nieco odmiennych właściwościach. W Niemczech zaaprobowano około 60 klonów, z których najbardziej znane są gatunki oferowane w winnicach Schloss Johannisberg. Większość krajów sprowadziło swoje klony rieslinga bezpośrednio z Niemiec, jednak dalsze rozpowszechnianie odbywa się czasem pod innymi oznaczeniami.
Bardzo rzadkim typem rieslinga, któremu dopiero niedawno zaczęto poświęcać większą uwagę, jest riesling czerwony (roter riesling). Jak sama nazwa wskazuje, jest to klon rieslinga o czerwonym kolorze (barwa skórki powszechnie spotykana na przykład w odmianie gewürztraminer), jednak nie jest to klon posiadający ciemny odcień, więc wciąż jest to gatunek winorośli na wino białe. Odmianę uważa się za mutację białego rieslinga, jednak niektórzy eksperci sugerują możliwość wręcz odwrotną, miałoby to oznaczać, że czerwony riesling może być prekursorem białego rieslinga. Czerwonego riesling w niewielkiej ilości uprawiany jest na terenie Niemiec i Austrii. W 2006 roku winiarnia Fritz Allendorf w regionie Rheingau zasadziła krzewy tego gatunku w ilości po raz pierwszy uznanej jako komercyjną. By jeszcze bardziej skomplikować sytuację, „czerwonego rieslinga” używano jako synonim w stosunku do winogron traminera o czerwonej skórce (np. do odmiany savagnin rose z regionu Klevener de Heiligenstein) i do mało znanej odmiany Hanns, rośliny nasiennej z gatunku roter veltliner.
Pod koniec XIX wieku niemieccy ogrodnicy włożyli wiele wysiłku do stworzenia nowej hybrydy rieslinga, która rodziłaby bardziej uległe, mniej temperamentne winogrona, które wciąż zachowałyby niektóre z eleganckich cech rieslinga. Na szczególną uwagę zasługuje müller-thurgau, odmiana stworzona w niemieckim instytucie Geisenheim Grape Breeding Institute w 1882 roku, która jest krzyżówką rieslinga z odmianą madeleine royale (chociaż długo istniało przekonanie, że jest to riesling x silvaner). Krzyżówkami riesling/silvaner są między innymi scheurebe and rieslaner, ulubione odmiany w Palatynacie. Kerner, krzyżówka rieslinga z trollingerem o czerwonych owocach, jest wysokiej jakości krzyżówką, która niedawno przyćmiła rieslinga pod względem nowych obsadzeń.
Wiele odmian winorośli zawierających w nazwie słowo riesling, nie są rzeczywistymi rieslingami. Na przykład:
Inne synonimy to:
beregi riesling, beyaz riesling, biela grasevina, dinca grasiva biela, edelriesling, edle gewuerztraube, feher rajnai, gentil aromatique, gentile aromatique, gewuerzriesling, gewuerztraube, graefenberger, graschevina, grasevina rajnska, grauer riesling, grobriesling, hochheimer, johannisberg, johannisberger, karbacher riesling, kastellberger, kis rizling, kleigelberger, kleiner riesling, kleinriesler, kleinriesling, klingelberger, krauses, krausses roessling, lipka, moselriesling, niederlaender, oberkircher, oberlaender, petit rhin, petit riesling, petracine, pfaelzer, pfefferl, piros rajnai rizling, pussilla, raisin du rhin, rajinski rizling, rajnai rizling, rajnski ruzling, rano, reichsriesling, reissler, remo, rendu, reno, renski rizling, rezlik, rezlin, rezlink, rhein riesling, rheingauer, rheinriesling, rhiesling, riesler, riesling bianco, riesling blanc, riesling de rhin, riesling echter weisser, riesling edler, riesling gelb mosel, riesling giallo, riesling grosso, riesling gruener mosel, riesling mosel, riesling reinskii, riesling rhenan, riesling rhine, rieslinger, rislinenok, rislinok, rizling linner, rizling rajinski, rizling rajnai, rizling rajnski, rizling reinskii, rizling rynsky, roessling, rohac, rossling, rosslinger, ruessel, ruessling, russel, ryn-riesling, ryzlink rynsky, starosvetske, starovetski, szuerke rizling, uva pussila, weisser riesling.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Rondinella’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Rondinella’ | |
Rondinella – czerwona odmiana winorośli, pochodząca z Włoch i uprawiana w Wenecji Euganejskiej[2]. Wchodzi w skład m.in. win valpolicella, amarone, recioto della valpolicella i bardolino
Z rondinelli rzadko produkuje się wino odmianowe i przeważnie miesza się ją z innymi szczepami, np. corviną veronese. Obszar winnic sięgał w latach 90. XX wieku 2975 ha, a odmiana jest zalecana do uprawy w prowincjach Mantua i Werona. Niewielkie uprawy znajdują się także w Argentynie.
Szczep rondinella jest genetycznie spokrewniony z odmianami oseleta, corvina veronese, molinara, garganega, dindarella i pelara.
Stożek wzrostu jest odsłonięty. Pędy są lekko owłosione, z czerwonawym odcieniem. Młode liście są zielonkawe, z brązowym nalotem antocyjanów, delikatnie owłosione. Dojrzałe liście są duże, zaokrąglone, pięcioklapowe, ostro ząbkowane. Kiść jest duża (do 20 cm długości), dość gęsta, w kształcie piramidy. Grona są średniej wielkości, fioletowoczarne, o niewyróżniającym się smaku. Odmiana dojrzewa późno – ok. 35 dni po chasselas, znanej też jako gutedel (najwcześniej dojrzewająca odmiana, służąca jako referencyjna).
Rondinella mimo neutralnego smaku jest popularna ze względu na plenność, odporność na choroby i dobry potencjał do produkcji win z podsuszanych winogron.
Rondinella jest składnikiem win z apelacji DOC i DOCG: Bardolino DOC i Bardolino Superiore DOCG (na południowo-wschodnim brzegu jeziora Garda, 10-40%) i Valpolicella DOC (5-30%), w tym warianty Amarone della Valpolicella DOC i Recioto della Valpolicella DOC. Rondinellę często miesza się ze szczepem corvina veronese.
Sangiovese – odmiana winorośli wywodząca się ze środkowych Włoch. Najczęściej uprawiana czerwona odmiana we Włoszech. Używana jest do produkcji czerwonego wina m.in. w regionach Chianti (Środkowa Toskania), Lacjum, Umbria i Emilia-Romania. Szczep lub jego podgatunki są składnikiem przede wszystkim toskańskich win, takich jak chianti, vino nobile di montepulciano, brunello di montalcino, morellino di scansano, rosso di montalcino oraz win z innych regionów, np. sangiovese di romagna. Używany jest też jako składnik współczesnych win znanych jako supertoskany.
Nazwa sangiovese wywodzi się z łacińskiego sanguis Jovis, co oznacza krew Jowisza. Odmiana po raz pierwszy była wspomniana w dokumentach w XVIII wieku, ale przypuszcza się, że była już znana w czasach Etrusków. Badania DNA wykazały, że odmianami winorośli, z których wywodzi się sangiovese są ciliegiolo i calabrese montenuovo – pierwsza z nich to powszechnie stosowana starożytna toskańska winorośl, druga jest niemal wymarłą odmianą z Kalabrii.
Sangiovese daje wina o rubinowoczerwonym kolorze, miękkim i owocowym smaku, o średniej kwasowości i zawartości garbników. Młode wina produkowane z sangiovese mają ciepłe aromaty owoców (truskawek, malin) z niewielkim dodatkiem aromatów ostrych i pikantnych, z kolei starsze roczniki uzyskują głębokie zapachy dębowego drewna.
| Systematyka | |
|---|---|
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | winoroślowce |
| Rodzina | winoroślowate |
| Rodzaj | winorośl |
| Gatunek | winorośl właściwa |
| Kultywar | ’Sauvignon Blanc’ |
| Nazwa systematyczna | |
| Vitis vinifera L. 'Sauvignon Blanc’ | |
Sauvignon blanc, Sauvignon Blanc – drugi pod względem wielkości światowych upraw biały szczep winorośli, pochodzący przypuszczalnie z regionu Bordeaux we Francji. Nazwa wywodzi się od francuskich słów sauvage (dziki) i blanc (biały), które odnoszą się do dziko rosnących krzewów tej odmiany na południowym zachodzie Francji, być może wywodzących się od savagnin, popularnej w Jurze. Sauvignon blanc jest uprawiany w wielu regionach winiarskich świata jako podstawa orzeźwiających i wyrazistych wytrawnych białych win odmianowych. Światową sławę zyskały także deserowe wina z tego szczepu produkowane w apelacjach AOC Sauternes i Barsac we Francji. Główne obszary upraw rozpościerają się we Francji (Dolina Loary, Bordeaux), Nowej Zelandii (Marlborough), Chile, Kanadzie, Australii, RPA, Mołdawii, krajach środkowoeuropejskich i w Kalifornii. Niektóre z kalifornijskich win sauvignon blanc są sprzedawane pod nazwą fume blanc.
W zależności od klimatu, aromat sauvignon blanc mieści się w szerokim spektrum smaków i zapachów: od wyraźnie trawiastego aż po słodkawy, przywołujący na myśl owoce egzotyczne. Specjaliści używają określeń rześki, elegancki i świeży na najlepsze przykłady jednoodmianowych win z Doliny Loary i Nowej Zelandii. Lekko schłodzone wina sauvignon blanc stanowią dobre uzupełnienie dań rybnych i serów, zwłaszcza kozich. To także jedne z niewielu win, które pasują do sushi.
Sauvignon blanc, obok rieslingów, było jednym z pierwszych wysokiej klasy win rozlewanych na szeroką skalę do butelek z zakrętką, zwłaszcza przez winiarzy z Nowej Zelandii. Wina sauvignon blanc pije się zwykle młode, gdyż niewiele zyskują na starzeniu, z wyjątkiem niektórych win starzonych w dębowych beczkach albo baryłkach (pessac-léognan i graves do 15 lat) i innych win białych z apelacji bordoskich.
Przodkowie sauvignon blanc pochodzili z zachodniej Francji, z Doliny Loary albo Bordeaux. Takiej pewności nie ma co do samej odmiany. Badania sugerują, że jest potomkiem odmiany savagnin. Wskazuje się także związki z carménère. W XVIII wieku z sauvignon blanc i cabernet franc wykształciła się w regionie Bordeaux krzyżówka znana jako cabernet sauvignon. W XIX wieku na plantacjach sauvignon blanc zdarzały się także krzewy sauvignon vert (w Chile znany jako sauvignonasse, w Europie jako friulano) oraz mutant sauvignon gris. Jeszcze przed klęską filoksery, która spustoszyła francuskie winnice w XIX wieku, sadzonki wymieszanych krzewów zostały wywiezione do Chile, gdzie do dziś spotyka się tak urozmaicone winnice. Pomimo zbieżności nazw, nie jest znane pokrewieństwo pomiędzy sauvignon blanc, a mutantem sauvignon rosé z Doliny Loary.
Pierwsze sadzonki sauvignon blanc zostały przywiezione do Kalifornii w latach 80. XIX wieku przez Charlesa Wetmore’a, założyciela winiarni Cresta Blanca. Źródłem sadzonek były winnice Château d’Yquem w apelacji Sauternes. Odmiana dobrze zaaklimatyzowała się w Livermore Valley. Robert Mondavi nadał kalifornijskim winom sauvignon blanc w 1968 określenie „Fumé Blanc”. W Nowej Zelandii szczep pojawił się na próbę w latach 70. XX wieku jako kandydat do kupażowania z odmianą müller-thurgau.
Sauvignon blanc pochodzi z Francji, z regionu Bordeaux albo Doliny Loary, gdzie nadal jest szeroko uprawiany. Duże obszary winnic znajdują się także w Kalifornii, Australii, Chile, Republice Południowej Afryki z tendencją rosnącą, gdyż miłośnicy białych win szukają alternatywy dla chardonnay. Odmiana jest popularna również w północnych Włoszech. Sauvignon blanc uprawia się także w krajach Europy Środkowej, choć powierzchnią winnic ustępuje innym szczepom:
We Francji sauvignon blanc jest trzecim co do ważności szczepem białym (27 931 ha w 2010, za ugni blanc i chardonnay). Uprawiany jest w morskim klimacie Bordeaux (szczególnie w apelacjach Entre-Deux-Mers, Graves i Pessac-Léognan na wina wytrawne i w Sauternes na wino słodkie), jak również w przejściowym klimacie doliny Loary (m.in. w apelacjach Pouilly-Fumé, Sancerre i Touraine). Klimat w tych regionach sprzyja spowolnieniu dojrzewania gron, dzięki czemu winogrono ma więcej czasu, by zrównoważyć poziom cukru i kwasowości istotny dla postrzegania aromatów wina. Francuscy winiarze zwracają uwagę na cechy siedliska (terroir), przede wszystkim gleby, które mają wpływ na jakość, smak i aromat wina. Kredowo-marglowe podłoże w Sancerre i Pouilly nadaje winom bogactwo i złożoność aromatów, natomiast winorośl uprawiana na innych glebach wapiennych daje wina delikatniejsze, ale wonniejsze. Żwirowe gleby wzdłuż Loary i jej dopływów sprzyjają kwiatowo-mineralnym smakom, wina bordoskie są zaś bardziej delikatne i owocowe. Najtrwalsze z win produkowanych z sauvignon blanc pochodzą z gleb o wysokim udziale krzemu.
Wino pouilly fumé pochodzi z miasteczka Pouilly-sur-Loire, położonego nad Loarą, naprzeciwko Sancerre. Tamtejsza gleba jest krzemionkowo-wapienna i miała jakoby wprowadzać do wina dymny aromat, stąd w nazwie apelacji pojawiło się francuskie słowo Fumé, oznaczające dym. W rzeczywistości zapach ten, zauważalny w niektórych winach, pochodzi od fermentacji lub starzenia w silnie wypalonych beczkach. Sauvignon blanc jest obok sémillon, muscadelle i ugni blanc jedną z trzech podstawowych odmian dozwolonych w produkcji białego bordeaux. Z reguły są to wina kupażowane z kilku szczepów (cuvée), ale podstawą dla niektórych win, np. Pavillon Blanc produkowanego w słynnym Château Margaux jest właśnie sauvignon blanc. W dolinie Rodanu wytwarza się wyraźnie wytrawne białe wina z sauvignon blanc i odmiany tresallier.
W apelacji Sauternes grona sauvignon blanc są pozostawiane na krzewach po osiągnięciu dojrzałości (późny zbiór — ang. late harvest, fr. vendange tardive) i kupażowane z odmianą sémillon na słodkie wino sauternes. Udział sauvignon blanc w zależności od producenta wynosi od 5 do 50%, przy czym jedyne sauternes klasy premier cru supérieur, Château d’Yquem zawiera 20% sauvignon blanc, a jego zdolność starzenia w zależności od rocznika ocenia się na od 20 do 60 lat. Zwyczajowo w Sauternes krzewy sauvignon blanc były sadzone w równych odstępach pomiędzy rzędami sémillon. Skłonność sauvignon blanc do dojrzewania wcześniej o tydzień lub dwa sprawiała, że gdy oczekiwały na zbiór częściowo traciły intensywność aromatu. Sprawiło to, że niektórzy winogrodnicy zdecydowali się na wydzielenie sauvignon blanc do osobnych winnic.
Z tradycyjnie kojarzoną z odmianą chardonnay gminą Chablis sąsiaduje apelacja Saint-Bris AOC, której wina sauvignon blanc zyskują coraz większe uznanie.
Na mniejszą skalę sauvignon blanc uprawia się w innych regionach Francji.
Szczep sauvignon blanc jest uprawiany w północnych Włoszech, a najlepsze białe wina daje w regionach Górna Adyga i Friuli-Wenecja Julijska. Sporą popularnością cieszy się także w Wenecji Euganejskiej, Emilii-Romanii i Lombardii. Tutejsze wina cechują się owocowo-kwiatowym zapachem i pełnym aromatem, a niektóre z win są lekko starzone[11]. Sauvignon blanc, nazywany sauvignon jest podstawą dla licznych win klasy DOC, np. Collio i Colli Orientali del Friuli.
W Niemczech sauvignon blanc był w 2008 roku uprawiany tylko na 434 ha (0,4% powierzchni winnic), ale z wyraźną tendencją wzrostową, gdyż od 2005 roku powierzchnia upraw wzrosła niemal dwuipółkrotnie.
W Austrii odmiana jest nazywana muskat-silvaner i uprawiana przede wszystkim w Styrii na wytrawne wina o zróżnicowanej jakości. Spotykana jest także w winnicach regionu Wachau.
Sauvignon blanc zyskał popularność jako surowiec do produkcji świeżych i lekkich win do konsumpcji bez starzenia.
Szczep jest uprawiany na stosunkowo niewielką skalę w Czechach, Bułgarii, Słowenii
W Australii, przede wszystkim w regionie Margaret River, winogrono jest mieszane z odmianą sémillon. Jednoodmianowe wina sauvignon blanc, produkowane w rejonie Adelaide Hills i Padthaway (Australia Południowa) odróżniają się od analogicznych win z sąsiedniej Nowej Zelandii, które cechuje większa dojrzałość smaku z nutami brzoskwini i limonki oraz nieco wyższa kwasowość.
W latach 90. XX wieku światową popularność zyskały wina sauvignon blanc z części Nowej Zelandii o morskim klimacie, przede wszystkim z Wyspy Południowej. W regionie Marlborough piaszczyste tereny na łupkowym podłożu okazały się najlepszymi lokalizacjami winnic ze względu na dobry drenaż i ubogą glebę, która sprzyja niskim zbiorom i lepszej koncentracji aromatów. Równoleżnikowo rozciągające się pasy podobnej gleby przecinają aluwialne ziemie doliny rzeki Wairau. Dobre rezultaty i szeroki wachlarz woni daje tam uprawa winnic południkowo (północ-południe), gdzie krzewy na cięższych glebach dojrzewają później i dają grona o bardziej trawiastym posmaku, a bardziej kamieniste podłoże daje grona o smaku przywodzącym na myśl owoce tropikalne. Różnice w glebach i znaczenie momentu winobrania dla ostatecznego efektu stanowią o wyjątkowości sauvignon blanc z Nowej Zelandii.
Wydłużony kształt Wyspy Południowej sprawia, że odległość winnic od wybrzeża nie przekracza 130 km. Chłodny, morski klimat wyspy zapewnia długi i stabilny okres wegetacyjny, pozwalający na wykształcenie przez winogrona naturalnej równowagi między kwasowością a poziomem cukru. Właściwe proporcje stanowią o zapachu i intensywności smaku, z których słyną nowozelandzkie sauvignon blanc. Na uznaniu zyskują wina sauvignon blanc z Waipara na Wyspie Południowej i Martinborough, Gisborne i Hawke’s Bay na Wyspie Północnej, o nieco innym bukiecie niż te z Marlborough. Za nuty agrestu, szparagów i trawiaste, kojarzone z nowozelandzkimi sauvignon odpowiadają związki chemiczne z rodziny pirazyn, które osiągają większe stężenie w winach produkowanych w chłodniejszym klimacie. Aromaty owoców tropikalnych i bukszpanu mogą być związane z pochodnymi tioli.
Na początku lat 90. XX wieku, ampelografowie rozpoczęli rozdzielanie sauvignon blanc od krzewów sauvignonasse, dotąd rosnących razem. Jednoszczepowe chilijskie sauvignon blanc ma wyraźnie mniejszą zawartość kwasów od swojego nowozelandzkiego odpowiednika, a bliższe stylowi francuskiemu. Najważniejszym regionem produkcji sauvignon blanc jest region Valparaíso, dzięki chłodnemu klimatowi, pozwalającemu na zbiór winogron nawet 6 tygodni później niż w innych częściach Chile.
Uprawiane w Brazylii krzewy określane jako sauvignon blanc okazały się w rzeczywistości winoroślą odmiany seyval blanc.
Czołowym producentem winogron sauvignon blanc w Ameryce Północnej jest Kalifornia, choć istnieją także winnice w stanie Waszyngton oraz na Półwyspie Niagara i w dolinie rzeki Okanagan w Kanadzie. W Kalifornii wino produkowane z sauvignon blanc jest znane także jako fumé blanc. Po raz pierwszy nazwa ta została użyta przez Roberta Mondaviego z Robert Mondavi Winery w 1968, któremu zaoferowano partię dobrej jakości gron sauvignon blanc. W tym czasie odmiana nie cieszyła się uznaniem w Kalifornii ze względu na trawiasty posmak i zbyt wyraźne, niezrównoważone aromaty. Mondavi zdecydował się przełamać siłę aromatów przez starzenie w beczkach i zaoferował wyprodukowane wino pod nazwą Fumé Blanc, nawiązującą do francuskiego Pouilly-Fumé. Winiarze z Kalifornii używają obecnie nazw fumé blanc i sauvignon blanc wymiennie, niezależnie, czy wino zostało poddane starzeniu w beczkach, czy nie. Wina oferuje się w dwóch stylach: zbliżonym do nowozelandzkiego, z nutami owoców egzotycznych, szczególnie cytrusowych i passiflory, oraz w stylu Fumé Blanc Mondaviego, bardziej zrównoważonym, przywodzącym na myśl melony.
Uznanie powoli zdobywają wina sauvignon blanc z Republiki Południowej Afryki, z regionów Stellenbosch i Durbanville. Wśród białych szczepów winorośli sauvignon blanc zajmował trzecią lokatę (8,2% powierzchni wszystkich upraw, bez względu na kolor).
Winiarze w Nowej Zelandii i Chile zbierają grona przez dłuższy okres ze względu na różnice w cechach smakowych w zależności od stopnia dojrzałości, które są wykorzystywane w kompozycji wina. W pierwszym stadium winogrono cechuje się dużą zawartością kwasu jabłkowego, a w smaku dominują nuty trawiaste i bzu. W miarę dojrzewania stosunek cukrów do kwasów harmonizuje się, a wino nabiera aromatu brzoskwiniowego w cieplejszym i agrestowego w chłodniejszym klimacie. Za aromaty kojarzone z sauvignon blanc odpowiadają pochodne pirazyn. W pagórkowatych winnicach, np. w dolinie Wairau w Nowej Zelandii, można osiągnąć ten sam efekt zbierając wszystkie winogrona jednocześnie.
Charakter wina sauvignon w wysokim stopniu zależy od podejścia do procesu winifikacji. Jednym z czynników jest długość kontaktu moszczu ze skórkami. W początkowym okresie rozwoju winiarstwa w Nowej Zelandii nie było przetwórni winiarskich na Wyspie Południowej, tak więc winogrona były przewożone ciężarówkami i potem promem na Wyspę Północną, nawet do Auckland. Wydłużało to kontakt soku ze skórkami, co wzmacniało aromat wina. Niektórzy winiarze (np. w dolinie Loary) celowo pozostawiają część moszczu ze skórkami na potrzeby korekcji smaku wina, ale inni (np. w Kalifornii) starają się ograniczyć czas kontaktu do minimum ze względu na żywotność trunku.
Innym czynnikiem jest wybór temperatury fermentacji. Francuscy winiarze przeprowadzają fermentację w wyższych temperaturach (około 16–18 °C), co pozwala wydobywać nuty mineralne w winie, zaś producenci z Nowego Świata stosują nieco niższe temperatury, sprzyjające uwydatnieniu nut owocowych. Nieliczni producenci z doliny Loary oraz większość winiarzy z Nowej Zelandii po fermentacji alkoholowej przeprowadza jeszcze fermentację jabłkowo-mlekową. Duży wpływ na charakter wina ma także starzenie w dębowych beczkach, które wyrównuje aromaty i ogranicza naturalnie wysoką kwasowość sauvignon blanc. Niektórzy wytwórcy, np. w Nowej Zelandii i Sancerre fermentują wino w stalowych zbiornikach zamiast w beczkach, by zachować naturalną intensywność smaku i zapachu.
Sauvignon blanc jest znany także pod licznymi synonimami: beyaz sauvignon, blanc doux, blanc fume, bordeaux bianco, douce blanche, feher sauvignon, feigentraube, fié, fié dans le neuvillois, fume, fume blanc, fume surin, genetin, gennetin, gentin a romorantin, gros sauvignon, libournais, melkii sotern, muskat silvaner, muskat sylvaner, muskatani silvanec, muskatni silvanec, muskatsilvaner, painechon, pellegrina, petit sauvignon, picabon, piccabon, pinot mestny bely, pissotta, puinechou, punechon, punechou, quinechon, rouchelin, sampelgrina, sarvonien, sauternes, sauvignon, sauvignon bianco, sauvignon bijeli, sauvignon blanco, sauvignon fume, sauvignon gros, sauvignon jaune, sauvignon jeune, sauvignon petit, sauvignon vert, sauvignon white, savagnin (nieprawidłowo), savagnin blanc (nieprawidłowo), savagnin musqué, savagnou, savignon, servanien, servonien, servoyen, souternes, sovinak, sovinjon, sovinjon beli, sovinon, spergolina, surin, sylvaner musque, uva pelegrina, weisser sauvignon, oraz zöld ortlibi.
Solaris to nowa, w 1975 wyhodowana odmiana winnej latorśli. Do jej istotnych właściwości należy odporność na choroby grzybowe. Z owoców Solaris produkuje się białe wina. Solaris została wyhodowana przez Staatlicher Weinbauinstitut Freiburg przez Norberta Beckera jako krzyżówka odmian Merzling i Gm 6493. W Niemczech została oznaczona oficjalnym symbolem FR 240-75. Od 2001 jest to odmiana urzędowo chroniona (zastrzeżona).
Nazwa „Solaris” podchodzi od łacińskiego słoneczny.
Inne odporne na grzyby odmiany winnej latorośli wyhodowane przez Weinbauinstitut Freiburg to m.in. Merzling, Bronner, Johanniter.
Liście są duże, trzyczęściowe i ciemnozielone. Owoce są średniej wielkości. Roślina puszcza pędy, kwitnie i dojrzewa około tygodnia wcześniej niż przeciętnie inne odmiany. Istotną właściwością rośliny jest jej mrozoodporność. Solaris nie jest wymagająca jeśli chodzi o stanowisko.
Wino produkowane z odmiany Solaris nadaje się do kupażowania z rieslingiem. Pochodzenie: Merzling × (Saperavi Severnyi × Muscat Ottonel)
Sylvaner – biała odmiana uprawna winorośli właściwej (Vitis vinifera) pochodząca z Europy Środkowej, uprawiana obecnie przede wszystkim w Niemczech i Alzacji.
Badania DNA wykazały, że 'Sylvaner’ jest krzyżówką pomiędzy szczepem 'Traminer’ i prymitywnym austriackim szczepem 'Österreichisch-Weiß’. Uważa się, że został wyhodowany w wiekach średnich na terenie Austrii. Nazwa pochodzi od łacińskiego silva (las) lub saevum (dziki) – dawniejsza ampelografia uważała, że szczep ten pochodzi od dzikich gatunków winorośli, często też mylnie na podstawie nazwy uważano Transylwanię za miejsce pochodzenia szczepu.
Pierwsze udokumentowane nasadzenia szczepu we Frankonii wzmiankowane są w połowie XVII wieku. Szczep był używany jako składnik do produkcji półsłodkich win typu Liebfrauenmilch i w latach 60. i 70. XX wieku zajmował około 30% powierzchni niemieckich winnic. Od tego czasu datuje się spadek znaczenia tego szczepu: 10,2% w roku 1980 i 5,2% w 2007. Obecnie uprawia się go na większą skalę tylko we Frankonii (2007 – 1261 ha) i rejonie Saale-Unstrut, gdzie zawsze używany był do produkcji win wytrawnych. Wina te zawdzięczają swój ziemisty posmak podglebiu z wapienia muszlowego. W Hesji Nadreńskiej i Palatynacie z odmiany tej produkuje się niewielkie ilości win słodkich. Szczep ten znany jest w Niemczech pod nazwą Silvaner lub Grüner Silvaner.
W latach 70 XX wieku 'Sylvaner’ uprawiany był na ponad 25% powierzchni winnic alzackich, w 2007 już tylko na 9,3%. Spadkowi powierzchni nasadzeń towarzyszy jednak wzrost jakości win produkowanych z tego szczepu. W roku 2006 dopuszczono stosowanie oznaczenia Grand Cru dla apelacji Zotzenberg. 'Sylvaner’ w Alzacji może być używany zarówno do produkcji win jednogatunkowych (fr: monocépage), jak i win kupażowanych, określanych terminami Edelzwicker lub Gentil.
Szczep ten znany jest pod nazwą Limbašsky Silvaner i uprawiany na 116 ha w rejonie wsi Limbach, na północ od Bratysławy.
W swojej ojczyźnie 'Sylvaner’ uprawiany jest tylko na 53 hektarach, z czego większość (34 ha) na obszarze Dolnej Austrii[7].
Szczep, pod nazwą Johannisberger lub 'Sylvaner’ uprawiany jest na niewielką skalę w Szwajcarii.
Silvanac zeleni uprawiany jest we wschodniej części kraju, w regionach Srem i Slawonia.
Pomimo prób uprawy w Kalifornii i Australii, 'Sylvaner’ nie zyskał popularności poza Europą.
'Sylvaner’ w procesie winifikacji daje łagodne i delikatne wina o wysokiej kwasowości, a jednocześnie moszcz charakteryzuje się dużą zawartością cukru (niem: Mostgewicht). Powoduje to, że z tego szczepu można produkować zarówno wina wytrawne, jak i słodkie. Wino plastycznie reaguje na podglebie, odmiana najlepiej udaje się na glebach marglowych, gliniastych i wapiennych. Z uwagi na ich łagodność i delikatną budowę, win z tego szczepu nie postarza się w beczkach dębowych. Wina te pije się zwykle młode, najczęściej jako dodatek do ryb, owoców morza, w Alzacji do choucroute, a także jako aperitif.
Syrah (znany także jako shiraz i balsamia) jest czerwoną odmianą winorośli, wywodzącą się z Doliny Rodanu we Francji. W Republice Południowej Afryki, Australii, Stanach Zjednoczonych powszechnie używa się nazwy shiraz. Syrah jest zaliczane do krótkiej grupy „odmian szlachetnych” (edle Rebsorten (niem.), Edelreben (niem.), cépages nobles (fr.)).
Wina syrah z mają wyraźny aromat porzeczek. Z winogron uzyskuje się przy standardowej fermentacji ciemne wino o wysokiej zawartości garbników, które wymaga długiego leżakowania w celu zmniejszenia cierpkości.
Analizy DNA przeprowadzone w roku 1998 na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis dowiodły, że syrah jest krzyżówką starych francuskich odmian dureza i mondeuse blanche, co pozwala z bardzo wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że odmiana wywodzi się z doliny Rodanu.
Według badań genetyków z centrum IASMA w San Michele all’Adige we Włoszech, José Vouillamoza i Stelli Grando, syrah jest spokrewniona z innymi popularnymi środkowoeuropejskimi odmianami, m.in. pinot noir (prawdopodobnie jest jego potomkiem) oraz odmianami z regionu Trydent-Górna Adyga – lagrein, marzemino i teroldego.
Syrah jest dość odporny na wiosenne przymrozki, ponieważ późno wypuszcza pąki. Chłodna i deszczowa pogoda w czasie kwitnienia negatywnie wpływa na ilość gron. Grona są małe, ale liczne. Posiada duże wymagania pogodowe w trakcie dojrzewania gron. Mała ilość słońca powoduje, że winogrona nie zdążają dojrzeć całkowicie, co prowadzi do wyjątkowo dużego gromadzenia się tanin, a w konsekwencji smaku określanego jako trawiasty, niedojrzały i nieatrakcyjny. Nadmierne nasłonecznienie w tym okresie może z kolei spowodować zbyt szybkie dojrzenie, wtedy grona tracą swoją kwasowość i owocowy aromat.
W pewnym okresie powierzchnia winnic syrah we Francji zmalała do 3000 ha. Obecnie powierzchnia upraw przekracza w ojczyźnie odmiany 60 000 ha, a na całym świecie wynosi ok. 145 000 ha.
Powierzchnia upraw wynosząca 69 891 ha (2007)plasuje syrah wśród najważniejszych czerwonych odmian we Francji. Winorośl wymaga ciepłego, suchego klimatu i jest uprawiana przede wszystkim w Dolinie Rodanu. Jako składnik win z wielu odmian jest wykorzystywana w całej południowej Francji. W północnych apelacjach doliny Rodanu (Côte-Rôtie, Saint-Joseph, Hermitage, Crozes-Hermitage i Cornas) syrah jest jedyną dozwoloną odmianą dla win klasyfikowanych jako AOC. W Langwedocji jest wraz z carignan, grenache i mourvèdre składnikiem cuvées (win kupażowanych).
Obszar upraw odmiany rozciąga się po Gaillac na zachodzie, gdzie syrah jest często mieszana z odmianami bordoskimi. Pod względem terminu dojrzewania plasuje się między merlotem a cabernet sauvignon.
Syrah jest tu uprawiana na powierzchni 43 418 ha (2007) pod nazwą shiraz. Odmiana została sprowadzona ok. 1830 roku. Była obsadzona na obszarze większym niż we Francji, gdzie było wówczas obsadzonych ok. 3000 ha. Tradycyjnie miesza się ją z cabernet sauvignon, ale wina jednoodmianowe są także popularne. Z najlepszych winnic mogą osiągnąć 15 % alkoholu.
Ważnymi rejonami uprawy winorośli syrah są także Stany Zjednoczone (Kalifornia) – ok.7306 ha w 2007 roku, Meksyk (ok.1700 ha), Republika Południowej Afryki (9856 ha, 2007), Chile (3370 ha, 2006), i Argentyna (11 670 ha, 2005). Choć powierzchnia winnic syrah w Nowej Zelandii wynosiła w 2008 roku 278 ha, to popularność odmiany rośnie i dokonuje się nowych nasadzeń. We Włoszech syrah uprawia się na Sycylii i na małą skalę w Toskanii. Na terytorium Szwajcarii odmianę można spotkać ją przede wszystkim w kantonie Valais. Statystyki mówią o 179 ha (2007). Eksperymentalne uprawy prowadzi się w także w Niemczech.
Odmiana petite sirah, uprawiana w Kalifornii, jest krzyżówką syrah i peloursin. Identyczne pochodzenie ma odmiana durif.
Ze względu na szerokie rozpowszechnienie odmiany lista synonimów jest obszerna. Syrah jest znana także pod nazwami: antournerein, antournerein noir, anzher muskatnyi, biaune, blauer syrah, bragiola, candive, candive noir, costigliola, costiola, damas noir du puy de dôme, damaszener blau, di santi, entourneirein, entournerein, entournerin, ermitage, fresa grossa, hignin noir, marsanne noir, marzane noir, neiret di saluzzo, neiretta cunese, neiretta del cuneese-fassanese, neiretta del monregalese, neiretta del rosso, neiretta dell’albese, neiretta di saluzzo, neiretto del cunese, neiretto di bene, neiretto di carrú, neiretto di costigliole, neiretto di farigliano, neiretto di saluzzo, nereta piccola di monregalese, neretta cuneese, neretta del cuneese-fassanese, neretta del monregalese, neretta di costigliole, neretta di saluzzo, neretta piccola, neretta piccola di dogliani, neretto del beinale, neretto di dogliani, neretto di saluzzo, petite sirah (irrtümlich), petite sirrah, petite syrah, petite syras, plan de la biaune, plant de biaune, plant de la bianne, plant de la biaune, schiras, schiraz, seraene, sereine, serene, serenne, serine, serine noir, serinne, sevene, shiras, shiraz, shyrac, sirac, sirah, sirah marsanne noir, syra, syrac, syrac de l’ermitage i zizak.
Tannat – czerwony szczep winorośli, dający bogate w taniny wina o intensywnie czerwonej barwie. Choć największy obszar winnic obsadzonych tannatem znajduje się we Francji[1], to szczep jest uznawany za narodowy szczep Urugwaju, który też przoduje pod względem wielkości produkcji.
Winorośl podobnych odmian uprawiano w południowo-zachodniej Francji już w czasach rzymskich. Nazwa tannat pojawiła się w piśmiennictwie po raz pierwszy w 1784 roku w opisie upraw w departamencie Gers. Popularność winorośli tannat znacznie wzrosła po wynalezieniu w 1990 roku technologii mikroutleniania, które pozwala na produkcję win pozbawionych nadmiaru garbników, do konsumpcji jako młode.
Opublikowane w 2007 badania zespołu Louisa Bordenave wskazują na bliskie pokrewieństwo między tannatem a szczepami baroque, manseng noir. Wyraźne jest także podobieństwo do odmiany malbec i claverie.
Cylindryczne grona są dość duże i mają intensywny kolor. Odmiana jest plenna, lubi gleby żwirowe i piaszczyste.
Wina wytwarzane z tannat cechują się zauważalną kwasowością, głębokim kolorem i wysoką zawartością garbników, szczególnie przy tradycyjnej metodzie wytwarzania, co z jednej strony sprawia, że wymagają długiego dojrzewania, z drugiej strony zapewnia im długowieczność.
Odmiana prawdopodobnie pochodzi z prowincji Béarn na skraju Pirenejów. Największe uprawy tannat znajdują się na południowym zachodzie terytorium Francji (w 2010 zarejestrowano 2863 ha winnic). Apelacja AOC Madiran słynie z wyrazistych, jednoszczepowych win wytwarzanych właśnie z winorośli tannat. W regionie Cahors tannat jest stosowany jako domieszka wzbogacająca smak dominującego tam szczepu malbec (znanego także jako auxerrois). Inne regiony, w których uprawia się tę odmianę to m.in. Tursan, Côtes de Saint-Mont, Irouléguy, Côtes du Brulhois i Béarn.
W Nowym Świecie tannat jest równie chętnie używany do wyrobu win jednoodmianowych, co do cuvées, przede wszystkim z merlotem, cabernet sauvignon i cabernet franc, które łagodzą smak tannata i przez to pozwalają na skrócenie dojrzewania. Tannat jest odmianą typową dla Urugwaju (ok. 2000 ha upraw), znaną tam także pod nazwą harriague od pioniera winiarstwa, baskijskiego imigranta Don Pascuala Harriague. Głównymi regionami upraw szczepu są departamenty Canelones, Montevideo, San José i Maldonado.
Winnice o niewielkim znaczeniu znajdują się także w innych krajach Ameryki: Argentynie, Brazylii, Boliwii (w rejonie Santa Cruz), Peru (prowincja Ica) i w USA (KaliforniaLL).
Odmianę spotyka się także w Australii, Włoszech (Sardynia, Apulia), a także w eksperymentalnych winnicach w Szwajcarii i dziesięciohektarowej parceli w RPA.
Wina produkowane ze szczepu tannat zostały określone w wyniku badań Rogera Cordera, opublikowanych w czasopiśmie „Nature” jako „najzdrowsze”. Tradycyjny sposób wytwarzania wina (fermentacja w obecności skórek i pestek przez 3-4 tygodnie) z winorośli tannat (spotykany w praktyce tylko w niewielkich regionach Gers i Nuoro we Francji oraz na Sardynii) zapewnia szczególnie wysoką aktywnych biologicznie antocyjanów, ważnych w zapobieganiu chorób układu krążenia.
harriague (w Urugwaju i Argentynie), bordeleza (Kraj Basków), bordelais, moustrou, madiran (od nazwy apelacji), tannat noir.
Tempranillo – najważniejsza czerwona odmiana winorośli w Hiszpanii. Nazwa jest zdrobnieniem hiszpańskiego słowa temprano = „wczesny”. Grona są dość małe i dojrzewają nieco wcześniej niż garnacha. W produkcji win często miesza się tempranillo właśnie z garnachą (znaną poza Hiszpanią przede wszystkim pod nazwą grenache), np. w winach z regionu Rioja. Wina z Riojy składają się zwykle w 60–90 % z tempranillo, a pozostała część przypada na garnachę i mazuelo (carignan), charakteryzują się głęboko czerwonym kolorem, aromatem kojarzącym się z przyprawami i dobrą zdolnością starzenia.
Odmiana tempranillo jest najbardziej rozpowszechniona w regionie Rioja. W całym kraju powierzchnia upraw sięga 1130 km². Pochodzenie tempranillo nie zostało do dziś jednoznacznie ustalone. Do niedawna zakładano, że tempranillo wywodzi się z odmiany pinot noir. Po wypędzeniu Maurów z Hiszpanii w Riosze osiedlili się cystersi, którzy zapoczątkowali tam uprawę winorośli. Ważną rolę odegrała ciągła wymiana doświadczeń między miejscowymi mnichami a cystersami z francuskiej Burgundii, gdzie winiarstwo miało już wtedy długą tradycję.
Najbardziej znanymi regionami uprawy są:
Tempranillo jest także głównym składnikiem najsłynniejszego wina hiszpańskiego – Vega Sicilia
We Francji w roku 2007 zarejestrowano 882 ha winnic obsadzonych tempranillo.
Winnice w ostatnim stuleciu powstały także w Meksyku, Nowej Zelandii, RPA, USA, Australii, Turcji, Kanadzie oraz krajach Ameryki Południowej.
Tempranillo cechuje się gronami o grubej skórce i zwartym kształcie. Wina są ciemne i długowieczne, mają silny „kręgosłup” i aromatycznie-owocowy charakter. Zawartość alkoholu jest przeciętna (ok. 11–13%). Wina wyróżniają się elegancką miękkością i słodkimi taninami i w przeciwieństwie do cabernetów dobrze nadają się do konsumpcji nawet młode. Odmiana doskonale nadaje się do starzenia w drewnie, szczególnie w beczkach barrique w celu uzyskania bogatszej struktury. Dobrą jakość winogron i wina osiąga się przy zbiorach nie przekraczających 60 hl/ha.
W bukiecie odnaleźć można, w zależności od pochodzenia i winifikacji, aromaty wiśni, bakalii, śliwek, czerwonych owoców i jagód (po starzeniu), a w mniejszym stopniu liści tytoniu, przypraw, skóry, lukrecji i gorzkiej czekolady.
Odmiana tempranillo znana jest również pod innymi nazwami, w zależności od regionu i kraju:
a także: aldepenas, aragonez da ferra, aragonez de elvas, arganda, arinto tinto, cencibera, chinchillana (Estremadura), chinchillano, chinchilyano, cupani, escobera (Extremadura, Ameryka Płd.), garnacho foño (Ameryka Płd.), grenache de logrono, jacibiera (La Mancha, Ameryka Płd.), jacivera, juan garcia, negra de mesa, olho de lebre, tempranillo de la rioja, tempranillo de perralta, tempranillo de rioja, tempranillo de rioza, tinta aragones, tinta de santiago, tinta de toro, tinta do inacio, tinta monteira, tinta monteiro, tinta roriz da penajola, tinta santiago, tinto aragon, tinto aragonez, tinto de la ribera, tinto de madrid (Toledo, Kantabria, Salamanka, Soria, Valladolid, Madryt), tinto de rioja, tinto madrid, tinto ribiera, tinto riojano, valdepeñas (także w Kalifornii), vid de aranda (Burgos)
Touriga nacional – czerwona odmiana winorośli, pochodząca z Portugalii i uważana za najszlachetniejszą z miejscowych odmian. Wzmiankowana była już w XIII wieku.
Grona są niewielkie, o grubej i twardej skórce, a zbiory niskie. Mały udział soku w jagodach zapewnia skoncentrowany smak i aromat oraz wysoką zawartość garbników. Krzewy wymagają silnego przycinania.
Badania genetyczne stwierdziły bliskie pokrewieństwo między touriga nacional a szczepem tinta barroca.
Touriga nacional cieszy się opinią najlepszej z podstawowych odmian w produkcji win porto, zwłaszcza tych o najwyższej jakości. Dużym uznaniem cieszą się także wytwarzane z niej wina stołowe m.in. w regionach Douro, Beiras, Ribatejo, Terras do Sado i Tras-os-Montes. Cechują się one intensywnym czarno-czerwonym kolorem, złożonym i intensywnym bukietem oraz wysokim potencjałem starzenia.
Na większą skalę odmiana jest uprawiana tylko w kraju swojego pochodzenia. Szczep touriga nacional jest spotykany w mniejszych ilościach także w winnicach australijskich, południowoafrykańskich i w Stanach Zjednoczonych. Odmiana zyskuje popularność również w sąsiedniej Hiszpanii.
Innymi nazwami dla touriga nacional są: azal espanhol, bical tinto, mortagua, mortagua preto, preto mortagua, tinta mortagua, toiriga, touriga, touriga femea, touriga fina, tourigao, tourigo, tourigo antigo, tourigo do dão, tourigo nacional, touringa, touriva i turiga.
Trebbiano lub trebbiano toscano – druga co do rozpowszechnienia na świecie biała odmiana winorośli, dającą wysokie plony, ale niewyróżniające się wina o stosunkowo neutralnym smaku. Poza winami stołowymi stanowi surowiec do produkcji winiaków, m.in. koniaku i armaniaku. Znana także jako ugni blanc (szczególnie we Francji) oraz pod innymi lokalnymi nazwami.
Krzewy rosną bujnie, grona są liczne, długie i cylindryczne. Owoce mają grube skórki i kwaśnawy żółty sok.
Przypuszcza się, że trebbiano pochodzi ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Było znane już w czasach rzymskich. Jeden z klonów został wyróżniony w Bolonii w XIII wieku i jako ugni blanc trafił do Francji, być może wraz z ucieczką papieża do Awinionu.
Włoskie badania DNA opublikowane w 2008 roku wskazują na bliskie podobieństwo między trebbiano toscano a szczepem garganega, która może być jednym z przodków trebbiano albo innym krewnym.
Istnieją liczne klony szczepu trebbiano, z których największe znaczenie ma uprawiany w Umbrii procanico, znany przede wszystkim z win Denominazione di origine controllata orvieto. Inne to m.in. trebbiano di soave, trebbiano romagnolo, trebbiano spoletino, trebbiano giallo i trebbiano d’abruzzo. Cała rodzina trebbiano odpowiada za jedną trzecią łącznej produkcji białego wina w kraju.
W całości z winogron trebbiano wytwarza się wina jakościowe: Pagadebit di Romagna DOC, Trebbiano d’Abruzzo DOC, Trebbiano di Aprilia DOC, Trebbiano di Arborea DOC, Trebbiano di Capriano del Colle DOC, Trebbiano di Romagna DOC i Trebbiano Val Trebbia dei Colli Piacentini DOC. Prócz nich szczep jest głównym szczepem w licznych cuvée, np. już wspomnianym Orvieto i znanych białych winach w apelacjach Frascati, Lugana, Bianco di Custoza i Est! Est!! Est!!! di Montefiascone. Przepisy zezwalają również na stosowanie go m.in. w winach Soave DOC, Gambellara oraz jako domieszka do czerwonych win apelacji Vino Nobile di Montepulciano i Torgiano.
Tradycyjnie niewielkie ilości trebbiano i malvasii były wykorzystywane w produkcji słynnego toskańskiego czerwonego wina chianti. Winiarze coraz częściej rezygnowali z domieszki białych winogron, a od roku 2006 taka domieszka została nawet zabroniona. Spowodowało to nadpodaż trebbiano, a rozwiązaniem okazało się wyróżnienie nowego wina klasy IGT galestro.
Znana tutaj jako ugni blanc, trebbiano jest najbardziej rozpowszechnioną białą odmianą we Francji, szczególnie popularną w Gaskonii, Żyrondzie i Charente oraz Prowansji. Inne spotykane nazwy to clairette ronde, clairette de vence, queue de renard, a na Korsyce – rossola.
Odmianowe wina stołowe nie wyróżniają się, więc winogrona są wykorzystywane jako składnik win mieszanych, albo nawet do przemysłowej produkcji alkoholu.
Trebbiano jest za to najbardziej rozpowszechnioną odmianą do produkcji koniaku i armaniaku[4]. W regionie Armagnac winogron używa się także do produkcji białego wzmacnianego wina floc de gascogne.
Podobnie jak wiele innych odmian, trebbiano trafiło do Argentyny wraz z włoskimi imigrantami.
Odmiana została sprowadzona przez Jamesa Busby’ego w 1832. Większość upraw znajduje się w stanach Nowa Południowa Walia i Australia Południowa. Tamtejsi winiarze nazywają trebbiano white hermitage i wykorzystują je do produkcji winiaku (brandy) i jako jeden ze składników win mieszanych.
Podobnie jak w Portugalii, odmiana jest uprawiana pod nazwą thalia.
Szczep jest znany jako thalia.
Włoscy imigranci sprowadzili trebbiano do Kalifornii, ale przeważnie jest mieszane z innymi odmianami.
W rejonie włoskiego miasta Modena z winogron trebbiano wytwarza się słynny ocet winny „Aceto balsamico tradizionale di Modena“.
Albano, biancame, biancone, blanc auba, blanc bacca, blanc de cadillac, blancoun, bobiano, bonebeou, boriano, boriano de cadillac, brocanico, brucanio, bubbiano, buriano, buzzetto, cadet, cadillac, cadillate, castelli, castelli romani, castillone, chatar, chator, clairette à grains ronds, clairette d’afrique, clairette de vence, clairette ronde, coda di cavallo, coda di volpe, elba, falanchina, greco, gredelin, juni blan, lugana, muscadet, muscadet aigre, passarena, passerina, perugino, procanico, procanico dell isola d´elba, procanico portoferraio, queue de renard, romani, rossan de nice, rossela blanco, rossetto, rossola, rossula, roussan, roussea, rusciola, saint emilion, saint emilion des charentes, santoro, spoletino, trebbianello, trebbiano d’empoli, trebbiano di cesena, trebbiano di cesene, trebbiano di empoli, trebbiano di lucca, trebbiano di tortona, trebbiano di toscana, trebbiano fiorentino, trebbiano toscano, trebbianone, tribbiano, tribbiano forte, turbiano, ugni blanc, uni blan, uni blance, unji blan, uva bianca, white hermitage, white shiraz.
Na liście synonimów są trzy określenia używane także na hiszpańską odmianę viura: queue de renard, rossan, ugni blanc oraz podobnie pisane gredelín.
Trincadeira albo tinta amarela (szczególnie w regionie Douro) – czerwony szczep winorośli, jeden z najważniejszych w Portugalii.
Trincadeira pochodzi z Portugalii. Odmiana jest plenna i dojrzewa stosunkowo wcześnie. Szczep jest podatny na szarą pleśń, ale odporny na upał i suszę. Często mieszany z odmianami o bogatszej strukturze, np. touriga nacional albo tempranillo (aragonês). Wino z odmiany trincadeira jest cenione za intensywny kolor i wyrazisty, pikantny aromat z nutami ziołowymi, śliwek i czekolady. Jakość zależy od rocznika i winnicy.
Trincadeira jest jedną z odmian dozwolonych przez przepisy do produkcji porto i mieści się w grupie sześciu najlepszych. Regulacje winiarskie licznych regionów uznają ten szczep za polecany albo dozwolony dla win kwalifikowanych.
Poza Portugalią niewielkie uprawy zarejestrowano w Republice Południowej Afryki.
Spośród synonimów najczęściej spotyka się trincadeira preta (Ribatejo, Beira, Estremadura). Przyrostek amarela (żółty) w synonimie tinta amarela albo tinta amarella pochodzi od wąsów rośliny przybierających żółtawe zabarwienie. Inne synonimy to: black alicante, black portugal, castiço, crato preto, crato tinto, espadeiro, espadeiro de setúbal, espadeiro do sul, espadeiro tinto, malvasia, malvasia rey, moreto mortágua, mortágua, mortágua preto, mourisco branco, mourisco vero, mourteiro, murteira, padeiro bravo, portugal, preto martinho, preto rifete, rosete espalhado, rabo de ovelha tinto, rifete, rosete espalhado, rosete espanhol, tinta amerelha, tinta cavallera, tinta manuola, vinhão.
Triumf – odmiana winorośli wyhodowana w 1888 r przez Ignacego Urbańskiego, nauczyciela z Pleszewa w Wielkopolsce. Jest to prawdopodobnie siewka odmiany Magdalenka Andegaweńska.
Wzrost krzewu umiarkowany. Łoza cienka o długich międzywęźlach, barwy brunatnej z brązowym odcieniem. Młode pędy są jasnozielone z żółtawą koronką. Liście duże, 5-klapowe z silnie zaznaczonymi zatokami. Kwiaty obupłciowe z tendencją do osypywania się. Z powodu niepełnego zapłodnienia w gronach często spotykane są jagody mniej rozwinięte (mniejsze). Grona średniej wielkości , nieco luźne. Jagody jasnożółte, okrągłe o średnicy ok. 15 mm.
Dojrzewa wcześnie, po około 115–125 dniach od momentu wiosennego nabrzmiewania pąków. Suma aktywnych temperatur 2200-2500 zależnie od stanowiska uprawy.
Dobrze owocuje zarówno przy krótkim cięciu łozy na 2 pąki jak i też dłuższym.
W Niemczech jako „Tryumph”. W Estonii jako „Tryumph nr 5”. W Polsce w nasadzeniach próbnych jako „Triumf”.
Tryumf, Tryumf polski, Triumph, Triumph nr 5, Triumphrebe, Triumph-Rebe
Vermentino, znany także jako rolle – biały szczep winorośli, rozpowszechniony głównie na włoskim wybrzeżu liguryjskim, na Sardynii i południu Francji. Miejsca upraw sprawiły, że szczep vermentino określany jest jako „lubiący morze”.
Przez długi czas uważano, że ojczyzną odmiany jest Madera, skąd szczep miał trafić przez Hiszpanię do obecnych rejonów upraw na południu Europy. Porównawcze badania DNA z odmianami północnowłoskimi określiły miejsce pochodzenia jako Włochy.
Liście są ciemnozielone, pięciopalczaste. Grona bursztynowożółte, stożkowe, dojrzewają stosunkowo późno. Bukiet wina jest intensywny, wonny, owocowy, z wyraźnymi nutami cytryny i limonki albo bardziej kwiatowy lub ziołowy, tym intensywniejszy, im bardziej ograniczane są zbiory. Samo wino ma bladosłomkowy kolor i niski lub średni poziom alkoholu.
Choć z reguły vermentino jest używane do produkcji wina, to dobry stosunek słodyczy do kwasowości predestynuje szczep do sprzedaży również jako winogrono deserowe.
W swojej ojczyźnie vermentino jest bazą dla licznych białych win w apelacjach północno-zachodniej części kraju: Ligurii i Piemontu (Colli di Luni DOC, Colline di Levanto DOC, Langhe Favorita DOC, Riviera Ligure di Ponente DOC, Golfo del Tigullio DOC), na Sardynii (Vermentino di Gallura klasy DOCG, Vermentino di Sardegna DOC, Alghero Vermentino Frizzante DOC) oraz w Toskanii (Bolgheri DOC, Candia dei Colli Apuani DOC, Colli del Trasimeno Bianco Scelto DOC, Colline Lucchesi Vermentino DOC, Val di Cornia DOC, Montecucco DOC, Monteregio DOC). W niektórych spośród nich vermentino występuje samodzielnie. W wielu innych regionach vermentino jest uzupełniającym składnikiem innych win klasy DOC oraz Indicazione geografica tipica.
Vermentino jest jedenastą pod względem powierzchni upraw białą odmianą we Francji (3825 ha w 2010 roku), z czego ponad połowa przypada na położony na południowym-wschodzie region Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże (1964 ha), gdzie jest drugim co do ważności szczepem białym, około 1000 ha na Langwedocję-Roussillon, a 776 ha na Korsykę, gdzie stanowi połowę upraw białych winorośli. W kilku apelacjach jest jedną z podstawowych odmian dla win białych: Patrimonio na północy Korsyki (jednoszczepowe vermentino, pierwsza apelacja na wyspie) i niewielkiej Bellet na obrzeżach Nicei, a także uzupełniającą w innych winach białych i różowych południa kraju. Choć w oficjalnych dokumentach stosuje się nazwę vermentino, to równie często można spotkać synonim rolle.
Na mniejszą skalę odmiana jest spotykana w Kalifornii, Portugalii, w tym na Maderze.
Przykładowymi daniami polecanymi w zestawieniu z winami bazującymi na vermentino są pansotti liguri (makaron przypominający ravioli), seadas (tradycyjne sardeńskie danie z mąki, sera i miodu) i trenette al pesto (rodzaj spaghetti podawany z pesto), a także dania rybne.
Szczep jest znany pod następującymi synonimami: rolle, favorita, pigato oraz agostenga, agostenga blanc, brustiano bianco, brustiano di corsica, carbes, carbesso, favorita bianca, favorita bianca di conegliano, favorita d’alba, favorita di alba, favorita di conegliano, formentino, fourmentin, garbesso, grosse clarette, malvasia a bonifacio, malvasia grossa, malvasie, malvoisie, malvoisie a gros grains, malvoisie corse, malvoisie de corse, malvoisie precoce d’espagne, piccabon, piga, rossese, sibirkovski, uva sapaiola, uva vermentino, valentin, varlentin, varresana bianca, vennentino, verlantin, vermentini, vermentino bianco, vermentino pigato oraz vermentinu.
Vranec (macedoński: Вранец) lub Vranac (serbski: Вранац) – najważniejszy czerwony szczep winogron w Macedonii i Czarnogórze, z której pochodzi. Uprawiany także w Serbii oraz w Bośni i Hercegowinie. Wykorzystywany jest do produkcji wytrawnych win czerwonych o charakterystycznym, taninowym smaku, np. popularnego macedońskiego wina kratošija.
Zweigelt – czerwony szczep winorośli z gatunku Vitis vinifera pochodzący z Austrii i głównie tam uprawiany.
uzyskany w Klosterneuburgu w 1922 roku poprzez skrzyżowanie szczepów St. Laurent i Blaufränkisch przez winiarza austriackiego, doktora Fritza Zweigelta. Odmiana pierwotnie nazwana przez hodowcę Rotburger, nazwę Zweigelt wprowadzono w 1975. Inne synonimy to Blauer Zweigelt i Zweigeltrebe.
Najpopularniejszy czerwony szczep uprawiany w Austrii (4350 ha czyli 9% powierzchni w roku 2005), szczególnie w Burgenlandzie i Dolnej Austrii.
Zweigelt uprawiany jest na niewielką skalę na Słowacji, Węgrzech (gdzie wchodzi w skład wina Egri Bikaver) i w Niemczech. Ponieważ udaje się również w chłodniejszych klimatach spotyka się również eksperymentalne nasadzenia tego szczepu w krajach, w których nie uprawiano dotąd winorośli na skalę przemysłową (Anglia, Belgia, Polska).
Szczep bardzo dobrze radzi sobie w winnicach Ontario, na półwyspie Niagara, po obu stronach jeziora Erie. Uprawiany jest również w Kolumbii Brytyjskiej (Okanagan, wyspa Vancouver, dolina Frasera), a także w stanach Ohio i New Jersey.
Odmiana łączy w sobie pozytywne cechy szczepów rodzicielskich: późny rozwój pąków na wiosnę, odporność na przymrozki, wczesne dojrzewanie. Daje wysokie plony i udaje się nawet w chłodnych klimatach. Plenność, jeśli nie kontrolowana, może jednak powodować niską jakość wina. Zweigelt daje wina bardzo aromatyczne, o wyraźnym posmaku wiśniowym, z nutami wanilii, dobrze reagujące na przechowywanie w dębowych beczkach, o dużym potencjale dojrzewania. Z drugiej strony, Zweigelt jest idealnym szczepem do produkcji lżejszych win czerwonych o orzeźwiającym owocowym posmaku, nadających się do spożycia za młodu.
Oprac. na podst. Wikipedii oraz źródeł niezależnych
Winne szczepy